SÚNG, ĐÂU AI CẦN ĐÂU?
Truyện
Vilas Nanivat (Thái Lan)
Bản dịch Nguyễn Văn Sâm
Nai Phan là người nỗi tiếng trong xóm. Không
phải v́ ông là vũ công chân múa nhẹ như bụi
đường, cũng không phải v́ ông xả thân vào
lảnh vực chánh trị hay trường văn trận
bút. Có lẽ ông nỗi tiếng nhờ có tài xào nấu
cơm chiên ngon lành, nhưng ngay cả nếu tài kia không hay
ho ǵ mấy, ông cũng nỗi tiếng như
thường, bởi v́ ông hay
cho khách hàng mua chịu bao nhiêu cũng được.
Ông thích cho trẻ con kẹo, cho không, không lấy
tiền. Dĩ nhiên là bà vợ phàn nàn, nhưng ông trả
lời: - đáng giá một hai chục satang th́ đâu làm
giàu làm có ǵ được." Ông Than Khun, một công
chức cao cấp sống trong vùng, mỗi khi thèm cà-phê
thường biểu con ḿnh: "Lại mua cà-phê
đằng tiệm ông Nai Phan, ổng bỏ nhiều
sữa. Ổng có nuôi một con ḅ để lấy sữa
đó!"
Trong vùng có một người uống rượu
như hủ ch́m, hay đến tiệm ngâm nga chuyện
thơ Khun Chang và Khun Phaen; thường th́ Nai Phan chú ư
lắng nghe. Sau khi ngâm nga xong, người nghiện
rượu xin một ly trà đá. Nai Phan vui ḷng cho ngay, c̣n
thảy thêm một cái bánh để thưởng tài.
Vào mùa mưa, Nai Phan thường nói với đám
học tṛ con gái: "Mấy cô bé nè, mấy cháu lội trong
bùn đất cực khổ, từ rày về sau có thể
xách giày dép đi chưn không tới tiệm bác, rửa
cẳng chưn sạch sẽ rồi hăy mang dép giày." Ông
ta luôn luôn cho chúng nước để rửa chân bùn
đất.
Nhưng hể tới đúng 8 giờ tối là ông ta
đóng cửa tiệm. Bạn bè thường khuyên lơn:
"Anh phải mở cửa ban đêm chớ, đêm bán
đắt, chẳng mấy chốc anh sẽ phất lên
làm giàu."
Nai Phan cười trả lời hóm hỉnh:"
Ngủ sớm khoái hơn làm giàu mau!"
Câu nói động ḷng những người giàu hơn
Nai Phan, giàu nhưng không bao giờ thoả măn với sự
giàu sang của ḿnh, vẫn đôn đáo để kiếm
chác thêm thêm măi.
Người sống trong vùng, buổi tối về
nhà sau một ngày chạy theo lợi nhuận, thấy Nai
Phan nằm trên cái ghế dựa, nói nói cười
cười vui vẻ với vợ th́ nhủ
thầm:"Trông họ hạnh phúc làm sao ấy, khỏi
bận bịu lo lắng chuyện bạc tiền. Họ
sung sướng hơn ḿnh thiệt."
Một đêm nọ, vợ
đi coi hát, Nai Phan ở nhà một ḿnh. Trời
đang tối, ông sửa soạn đóng cửa tiệm
th́ một người thanh niên chạy xầm vào.
"Thưa, ông cần ǵ?" Nai Phan hỏi.
Thay v́ trả lời, người lạ mặt rút ra
khẩu súng lục, chỉa thẳng vào ngực Nai Phan. Ông
không hiểu chuyện ǵ, nhưng cảm thấy có
điều chi bất ổn.
"Đưa tiền đây," người thanh
niên nạt bằng giọng cọc cằn thô lỗ,
"đưa hết đây, có bao nhiêu đưa hết.
Giết người bây giờ là chuyện quá thường
rồi, thiên hạ bắn nhau như cơm bữa. Nếu
tôi giết ông th́ cũng không phải là chuyện lạ, mà
nếu ông giết tôi th́ cũng chẳng phải là
chuyện trời long đất lỡ ǵ đó. Vậy th́
đưa mau lên đi. Nếu không đưa tiền th́
ăn đạn."
Nai Phan không run. Ông đứng yên b́nh tĩnh và nói
bằng giọng đối thoại: "Tôi sẽ
đưa anh tiền, nhưng không phải v́ cây súng của
anh đâu nhé. Tôi đưa tiền v́ h́nh như anh rất
cần tiền. Có thể là cần đến nỗi không
có không được. Đây ... Đây... tất cả
số tiền tôi có đây. Lấy đi rồi mau về
nhà. Ai biết được? Có thể là mẹ anh đang
đau nặng, có thể là bà ta không cơm cháo ǵ mấy ngày nay. Về mau đi, có
thể là nhiều người đang đợi anh ở
nhà, đang ngóng trông không biết anh có đem tiền về
không. Nhiều sinh mạng đang chờ anh đem tiền
về. Tôi sẽ không báo cảnh sát đâu. Có khoảng chín
trăm bạc mặt đây, có thể nhiều hơn chút
đỉnh... lấy đi."
Ông ta để tiền lên bàn nhưng dường
như tay súng trẻ không thu đủ can đảm
để nhận.
"Tại sao anh không lấy?" Naj Phan hỏi.
"Coi nè, sao tôi lại phải gạt anh chớ? Tôi
biết anh đang gặp khó khăn. Lúc nầy mọi
người chúng ta ai cũng gặp khó khăn hết. Tôi không
nghĩ anh là một người tệ. Đâu ai muốn
trở thành trộm cắp nếu có thể sống
được như người b́nh thường. Có thể
là cha anh bịnh tim ngặt nghèo anh phải săn sóc.
Đem tiền về chửa trị cho cha anh đi,
nhưng đừng dùng hết cho thuốc men nhe! Tin tôi
đi, bác sĩ chữa được bịnh tật
của thân thể nhưng con người cũng cần
chữa trị cái thần trí và tâm hồn nữa. Hăy mua vài
đóa hoa thơm. Một bó hoa cho mẹ anh chưng trên bàn
thờ. Đêm nào tôi cũng làm như vậy. Không cần
ǵ phải biết thiêng thiêng là cái ǵ, ở đâu. Chỉ
cần cảm nhận sự an b́nh trong tâm hồn ḿnh là
đủ. Niết Bàn là vậy đó. -! Nhưng mà
để súng xuống đi chớ -- anh sẽ cảm
thấy thoải mái ngay. Ai cầm súng cầm đạn th́
không biết thanh thản là ǵ đâu. Sợ hăi, nghi kỵ
dày xéo ḷng. Cảm thấy nguy hiểm cận kề. Tay c̣n
cầm súng th́ không ai thấy sung sướng
được."
Người thanh niên bỏ súng vào túi quần, ngoan
ngoản như một đứa trẻ. Anh ta đưa
tay lên làm cử chỉ chào giả biệt Nai Phan, con
người nỗi tiếng v́ món cơm chiên, cà-phê và ḷng
hào phóng.
"Tôi thà bắn tôi một phát c̣n hơn là bắn
ông," anh ta nói.
"Đừng có nói điên nói khùng nè,"
người chủ quán nói trong khi đưa tiền ra cho
người thanh niên. "Tất cả có bao nhiêu đó
đó. Của anh đó. Không phải cho v́ giận dữ
đâu nhé. Tôi biết là trại giam đầy chật,
nhưng không phải đầy những kẻ t?i phạm.
Anh cũng là người như tôi, như mọi
người khác; bất cứ ai, ngay cả một
thầy tu, cũng làm như vậy thôi, nếu rơi vào
cảnh vô cùng tuyệt vọng.
Người thanh niên ngồi xuống. "Tôi chưa
từng gặp ông và tôi cũng chưa từng gặp ai nói
năng như ông. Tôi không lấy tiền của ông đâu,
nhưng tôi bỏ súng đi rồi đó. Bây giờ th́ tôi
về nhà với mẹ như ông đă dạy." Anh ta ho
vài tiếng và tiếp tục: "Tôi là đứa con
bất hiếu. Tiền mẹ tôi đưa cho, tôi
nướng vào cá ngựa hết, nếu c̣n lại chút nào
th́ lại tiêu vào rượu chè....."
"Nhân sinh là bất toàn mà, ai cũng lầm lỗi.
Đời là ǵ nếu không phải là một sự pha
trộn những thử nghiệm, lỗi lầm và
thất bại?" Nai Phan nói.
"Ông biết đó, tôi không được
khỏe," người trẻ tuổi tiếp tục.
"Ông có nghe tiếng ho của tôi không? Tôi nghĩ là tôi
bị lao rồi. Đáng đời tôi, v́ tôi đă làm
nhiều điều quấy. Đáng chết đi càng
sớm càng tốt. Không được sống nữa,
sống chỉ chật đất mà thôi. Xin cám ơn ông. Vĩnh
biệt ông."
"Anh không cần phải đi ngay. Ở lại
thêm chút nữa đi, ḿnh nói chuyện. Tôi muốn muốn
biết về anh. Anh ở đâu? Anh thích ǵ? Tôi muốn nói
anh tin tưởng điều ǵ?"
Người thanh niên lắc đầu tuyệt
vọng. "Tôi không biết bây giờ ḿnh về đâu
nữa. Tôi có thể về đâu nữa chớ? Tôi tin
tưởng ǵ à? Không biết nữa. Dường như
trên đời nầy không có ǵ đáng để tin
tưởng hết. Tôi ở trong t́nh huống khốn
khổ ngay từ lúc mới sanh ra đời. Bởi
vậy không lấy làm lạ là tôi không thích bà con cật
ruột. Lắm khi tôi nghĩ rằng mọi người
đều có trách nhiệm về điều không may
của tôi. Tôi không muốn kết bè kết bạn. Tôi không
tin tưởng ai hết. Tôi ghét cách người ta nói
chuyện với nhau, cách họ sống, cách họ
thương yêu, cách họ khen ngợi, cách họ
cười cợt...'
Nai Phan gật đầu biểu đồng t́nh.
"Ai cũng thỉnh thoảng có những t́nh cảm
như vậy."
"Ông tin không nè? Tôi không c̣n thích bất cứ thứ
ǵ nữa. Tôi chán hết mọi thứ. Cả thế gian
nầy như hư vô đối với tôi. Vô sắc, không
có thứ ǵ để con người bám víu vào hay
để thiết tha. Nếu thật sự tôi muốn làm
việc, tôi nghĩ là có thể t́m được việc.
Nhưng tôi ghét thấy con người một cách thậm
tệ, tôi không muốn nhận một ân huệ ǵ từ
con người. Ở công việc nầy một tuần,
sang công việc kia hai ba tuần -- Tôi không trụ ở
đâu lâu hết."
"Anh có đọc sách không?"
"Trước đây th́ có. Nhưng bỏ rồi.
Bây giờ cũng không thèm đọc báo nữa? Đọc
để làm ǵ chớ? Tôi biết rơ những ǵ đăng
trong đó mà. Toàn chuyện bắn nhau, cướp giật,
giết người. Khác là thay đổi tên người
tên đất, nhưng chuyện th́ cũng vậy thôi."
Người thanh niên chà chà cằm ḿnh rồi nh́n Nai
Phan nheo nheo mắt nghĩ ngợi. "May cho ông, ông không
biểu lộ chút ǵ sợ hăi hay giận dữ khi tôi
chỉa súng đe dọa. Nếu không th́ tôi đă giết
ông rồi. Đời nầy đầy rẫy
người biểu lộ sự giận dữ, những
người có tâm hồn hạ tiện ấy mà, họ
luôn luôn mở miệng kêu gào rằng nền văn minh
nầy và nền luân lư nầy đang băng hoại. Tôi
không tin điều đó. Tôi không tin rằng v́ có cả
trăm, cả ngàn người làm bậy th́ tất cả
mọi người khác phải làm bậy theo. Bây giờ
th́ tôi biết rằng ḿnh đến đây không phải v́
tiền mà v́ muốn chứng minh cho chính tôi rằng ḿnh tin
tưởng đúng. Tôi thường nghĩ rằng
mặc dầu thế giới nầy đă mất hết
hi vọng và đang ch́m xuống vực thẳm không đáy
tuyệt cùng, đang bị làm cho dơ dáy và hư hoại
do tội lỗi của con người, vẫn có thể
c̣n ít nhứt là một người, là người không
phải v́ ông ta giống con người mà v́ là một con
người thật sự đúng nghĩa của nó.
Người nầy phải biết cách thương yêu
đồng loại, phải biết làm sao để
được kính trọng. Nhưng tôi đă không thể
tin tưởng như vậy v́ chưa bao giờ
được gặp một người như vậy.
Biết bao nhiêu năm trời nay tôi ao ước, xin cho tôi
được gặp một người không xấu xa
bỉ ổi v́ thế giới nầy xấu xa bỉ
ổi; gặp để tôi tin tưởng rằng vẫn
c̣n có sự tốt, sự thiện, để tôi có
đủ nghị lực tiếp tục sống. Bây
giờ th́ tôi đă gặp được người
đó. Ông đă cho tôi tất cả những ǵ tôi mong
muốn rồi. Không c̣n ǵ cần phải cho thêm nữa. Tôi
về nhà đây. Chắc chắn trong trí tôi tôi sẽ không
thù ghét thế giới nầy nữa. Sau cùng tôi đă khám
phá ra cách sống mà tôi mong muốn."
Người thanh niên lạ mặt duờng như vui
hơn. Anh ta đứng dậy dợm bước đi,
rồi, nhớ lại, anh rút cây súng ra, đưa cho
người chủ quán.
"Xin nhận vật nầy. Tôi không c̣n cần nó
nữa. Đó là dấu hiệu của sự hung hoang.
Người nào cầm súng th́ không c̣n ưa ai, không c̣n
trọng ai nữa. Anh ta chỉ trọng cây súng mà thôi.
Bọn cướp có thể sống bằng súng, nhưng
cuộc sống của họ luôn luôn bị quấy
động v́ nghĩ rằng kẻ thù có thể tấn
kích bất ngờ. Họ không bao giờ có th́ giờ
ngắm mặt trời chiều hay ca hát vẩn vơ. Khi
mà con người không có thời giờ để ca hát
vẩn vơ, th́ thà là làm một con dế mèn hay một con
sáo sậu c̣n hơn."
Tay súng mỉm cười sung sướng. Khi vẩy
tay chào từ giả, anh nói thêm: "Tôi sẽ trở
lại để thăm ông, nhưng đừng để
tôi thấy cây súng nữa. Súng là kẻ thù của cuộc
sống thuần khiết. Chào."
Người lạ mặt biến mất trong màn
đêm. Người chủ tiệm cúi đầu xuống
quan sát vật ḿnh mới có. Ông nghĩ ngày mai ḿnh sẽ bán
nó đi. Ông đang rất cần một cái máy lọc
cà-phê.
(Theo bản tiếng Anh trong Short Story International)