Anh Vân, một nhân chứng lịch sử ưu tư qua văn phẩm “Giấc Mộng Đêm Dài”

Anh Vân là một cây bút nhiệt tình với thờicuộc trong và ngoài nước, với mỗi biếnđộng của lịch sử. Anh cũng là một câybút trữ tình, tâm hồn rất bén nhạy với tình yêuđôi lứa, đôi khi tình yêu có lỡ trượt ngã  vào tình dục đi nữa,nhưng chẳng những tình yêu không dâm uế mà lạithắm thiết sắc son tươi rực rỡ. 

     Quyển trường thiên ÁcMộng Đêm Dài  làphản ảnh một giai đoạn lịch sửtừ những ngày tháng Miền Nam Việt Nam sắprơi vào tay bạo quyền Cộng Sản cho tới giaiđoạn những nhân vật chánh hay một vài nhânvật nòng cốt trong truyện ra hải ngoại. Ởnơi khách địa, kiều bào chúng ta hòa hợp vàocuộc sống xa lạ với người bản xứđã là khó khăn. Vậy mà còn vì nhiệt thành yêunước, họ lại bị bọn tổ chứckháng chiến ma với những cái tên  Hoàng Cơ Định, TrầnXuân Ninh,  Nguyễn XuânNghĩa... và tên đầu sỏ Hoàng Cơ Minh đưanhững kẻ hăm hở với đại cuộc vàocơn hỏa mù để bọn chúng thu hoạch tiềnyểm trợ do kiều bào đóng góp.

      Trong War and Peace  ( Chiến Tranh và Hòa Bình )của Leo Tolstoi, trong cuốn Gone With Wind ( Cuốn Theo Chiều Gió ) củanữ sĩ Margaret Mitchell, cuộc chiến chỉ kéo dàichẳng bao lâu, trên một năm hoặc vài năm là cùng .Còn cuộc nội chiến giữa Quốc Cộngchẳng những kéo dài 15 năm (từ 1960 đến1975) mà còn gây cho những người chiến bạiMiền Nam Việt Nam biết bao lầm than oan trái.Người còn kẹt lại trong nước sống trongcảnh nghèo đói, bị bức hiếp, bóc lột, tùđày. Người vượt biên ra hải ngoại cònbị bọn đầu cơ chánh trị lừađảo và còn bị bọn Cộng Sản len lỏi vàocác cộng đồng để phá tan hàng ngũ đoànkết của kiều bào để đưa họtới giai đoạn nghi kỵ thù ghét nhau.

     Nguyên do nào, động cơ nào thúc đẩy tácgiả viết quyển ÁcMộng Đêm Dài? Xin đọc một đoạn trongLời Tựa:

     Tôi là một nhân chứngsống của cuộc chiến, tôi từng cầm súngchiến đấu trong hàng ngũ quốc gia. Sau 30-4-1975,tôi là tù binh của chế độ lao tù cộng sản.Tôi nghĩ chỉ có những kẻ trực tiếp thamdự cuộc chiến mới cảm nhậnđược hết nỗi đau đớn đếnbiến thành căm hận, nỗi sợ hãi đến kinhhoàng của những kẻ trong cuộc.

      Là mộtnhân chứng sống, tôi nghĩ, tôi có bổn phậnphản ảnh lại một giai đoạn lịchsử bi thảm của đất nước, cũngđể trả món nợ mà tôi đã cưu mang trongđời sống, món nợ đối với quêhương, đối với đồng bào tôi đangsống khắc khoải trong chủ nghĩa cộngsản, món nợ đối với các chiến hữu tôiđã nằm xuống trong cuộc chiến Việt Nam, mónnợ đói với các bạn tù tôi đã chết lặnglẽ trong những trại giam được mệnh danhlà ''trại cải tạo'', món nợ với đồngbào tôi đã vùi thây trong lòng biển lạnh.

(các trang 9, 10)

 

     Bộ trường thiên Ác Mộng Đêm Dài  được trình làng vào năm2003, sau khi Mặt Trận Thống Nhất Giải PhóngViệt Nam do Hoàng Cơ Minh làm chủ tịch bịlột mặt nạ gian trá, sau khi bọn chớp bu đêtiện của cái gọi là mặt trận ấy bịthua kiện tại pháp đình, hết dám sừng sõ vớinhững kẻ dám vach trần tội lường gạtcủa chúng đối với kiều bào nhiệt tâm yêunước . 

    Nhưng vận sự nhuốc nhơ bỉ ổiđó đâu đã hết. Bọn thành viên gia đìnhtrị và băng hữu trị của Hoàng Cơ Minh còn gomgóp nhóm tàn binh của chúng để lập ra tổchức khác, với danh xưng khác để bànhtrướng  cái thối thâncủa cái gọi là mặt trận ấy. 

Bây giờ cái tên của nó thunngắn lại còn có hai chữ Việt Tân cụt ngủn và nhỏ xíu như conđuông. Bọn đầu sỏ của chúng cứ tìm cáchcũng cố nó hoài hoài để mong nó lớn mạnhnhư xưa. Nhưng kiều bào dại gì góp tiền muathuốc tẩm bổ cho nó. Nó chỉ còn là thứ hữudanh vô thực mà thôi.

*

* *

     Sau đây là cốt truyện của tác phẩm tâmhuyết Ác Mộng Đêm Dài của Anh Vân. Nó chứng minh rằng tác giả làmột nhà văn ưu thời mẫn thế trướcnhững khuynh hướng chính trị đảo điênở hải ngoại.

     Câu chuyện bắt đầu vào  năm cận kề  ngày Miền Nam Việt Nam bịlàn sóng đỏ tràn ngập. Lê Quốc Nam vốn làmột sĩ quan tác chiến thuộc Sư Đoàn 9 BộBinh, được một tuần lễ nghỉ phép,từ tiền đồn về tỉnh nhà Bạc Liêuthăm mẹ và thăm luôn Hiền người yêu củachàng. Mẹ Nam là một phụ nữ có kiến thức,ham đọc sách, ưa suy nghĩ về vậnnước thăng trầm điên đảo. Bà có 5người con. Cô Hai đã bỏ mạng trong  kỳ Tổng Tấn Công  của Việt Cộng vào TếtMậu Thân. Cậu Ba  làmột sĩ quan của ngành Cảnh Sát. Cậu Tư vàcậu Năm theo phía bên kia, tập kết ra Bắc sauHiệp Định Genève; cậu Năm chếtdưới trận oanh tạc bom B 52 của Mỹ.Người con út của bà là Trung úy Lê Quốc Nam.

     Hiền là con của bà Ngởi và cũng là emcủaVinh (bạn chí thân của Nam). Bà Ngởi là quảphụ trẻ đẹp của một sĩ quan caocấp. Khi chồng qua đời vì viên đạn thù,  bà vẫn phây phây giao thiệp phóngtúng để móc nối với các sĩ  quan cao cấp phe Quốc Gia,để lươn lẹo buôn bán vũ khí cho ViệtCộng. Còn Vinh là một sĩ quan phòng 1 ( phòng Quân Số)của Tiểu Khu. Vinh không hay biết một chút gì vềviệc làm tác tệ của mẹ. Nhưng Sử, sĩquan Phòng Tình Báo Tiểu Khu, bạn chung của Nam và Vinhbiết đã có lần cho Nam biết đuợc hành tungmờ ám của bà, 

     Rồi ngày chung cuộc Miền Nam Việt Nam tới.Vinh và Nam phải đi học tập cải tạo.Sử không chịu đăng ký với ban Quân quảnđể đi học tập như mọi sĩ quan khácvì chàng thừa biết một sĩ quan ngành tình báo nhưmình là kẻ thù không đội trời chung của CộngSản; nếu chàng lọt vào tay chúng thì chàng chỉ cónước bị tù đày tới chết rụtxương. Sử móc nối với tên cán bộtrưởng công an tỉnh tên là Tư Thống. Tên này làchồng của người chị họ của Sử.Sử giúp hắn tổ chức các cuộc vượt biêncho bọn Hoa Kiều để nhận vàng của họ.Chẳng nhũng chàng được Tư Thống chia vàngmà còn cấp giấy chứng nhận chàng có công với cáchmạng trước năm 1975.

     Hiền một lòng chung thủy, đợi ngày Namđược phóng thích. Nhưng bà Ngởi vì muốnbảo vệ tài sản của mình nên giao du với TưThống. Bà bắt buộc nàng thành hôn với Bác sĩ  Việt Công tên Đức, con traicủa  Tư Thống.Hiền phản đối mẹ và thườngđến nhà mẹ của Nam để chăm sóc cho bà.Về riêng phần mẹ của Nam thì thằng Batrưởng nam của bà cũng phải đi họctập cải tạo như Nam. Còn thằng Tư nhấtđịnh không giúp Nam được phóng thích. Hắnviện lý do em Năm của hắn bị chết vì bomoanh tạc của Mỹ, cậu út Nam đã làm tay sai choMỹ Ngụy thì Nam đắc tội với nhân dân,phải trả nợ máu cho nhân dân. Từ đó tình mẹcon giữa bà mẹ và thằng con bên kia hàng ngũ QuốcGia coi như đoạn tuyệt.

     Bà Ngởi và Hiền đi thăm nuôi Vinh. Bà tỏ ralạnh nhạt với Nam. Riêng Hiền thì vẫn thiếttha gắn bó với Nam. Rồi Vinh đuợc phóng thíchtrước Nam vì mẹ của Vinh có công với cáchmạng. Hỏi ra, Vinh mới biết việc làm tác tệcủa bà Ngởi. Vinh nhục nhã và đau khổ vô cùng.

     Khi Nam được phóng thích thì bà Ngởiđổi thái độ tỏ ra niềm nở với Namvà có đến thăm mẹ chàng. Sử rủ Vinh, Nam vàLan (một cựu nữ quân nhân ) cũng đã đihọc tập cải tạo trở về cùng các bạnđồng chí khác lập một tổ chức khángchiến chống bạo quyền Cộng Sản. Lan yêu Namvới mối tình đơn phương. Sử cũng yêuthầm thương trộm Lan nhưng không dám ngõ lờivới Lan tâm sự bí ẩn của mình. Tổ chứckháng chiến của họ trước hết lậpmưu giải vây Hà, một thành viên của tổ cùngvợ con Hà. Gia đình Hà bị bắt trong chuyếnvượt biên và hiện giờ họ bị giam ởtrạm kiểm soát Sóc Đồn. Cuộc giải vây thànhcông, chẳng những cứu thoát Hà và vợ con Hà mà còngiết vài tên địch. Nhưng Vinh phải thiệtmạng. Sử ra tay giúp Nam vượt biên để tránhhậu hoạn vì địch đang truy nã Nam gắt gao.

     Nam vượt biên vào hải phận Mã Lai và tấpvào Pulau Kapas. Lính Mã Lai vơ vét tiền bạc và nữ trangcủa bạn đồng hành với chàng. Tại đâyhọ chờ ngày được đưa đếnđịnh cư tại Đệ tam quốc gia. Vàcũng tại Pulau Kapas, Nam có quen một cự quân nhân tênTrạc vốn  ngườithẳng thừng ruột ngựa, nhưng rất sángsuốt trong lãnh vực tình hình thời cuộc và mọibiến chuyển tráo trở thuộc vấn đềchính trị đã và đang xảy ra trên đấtnước. 

     Mẹ Nam bệnh nặng, phải vào bệnh việnthì đã có Lan thăm nom chăm sóc. Bà qua đời thìđược bà Ngởi và Hiền chôn cất tửtế. Sử giúp Hiền vượt biên. Trên chuyếnhải trình, Hiền bị bọn hải tặc Thái Lancưỡng hiếp tả tơi tới nỗi phảihôn mê bất tỉnh và may mắn đượcngười Tây phương đi trực hăng bay ngangqua đó đưa đến bịnh xá dành chongười tị nạn ở trại Tanjung Unggatthuộc tỉnh Tanjung Pinang (Nam Dương).

    Bà Ngởi bị chiếm nhà. Sau cái chết củaVinh, bà căm thù bọn Cộng Sản tận xươngtủy nên không muốn tài sản của mình mà bao năm bàđã từng chắt chiu để rồi  lọt vào tay chúng. Bà phụcrượu bọn chúng cho say rồi rưới xăngchâm lửa đốt nhà và tự thiêu trong đám cháy.

     Sử bị Tư Thống nghi ngờ về vụSóc Đồn. Sau cuộc tranh biện với tên anh rể,chàng trở về nhà thì bị bọn công an áo vàng sáthại. Trong cơn hấp hối, Sử đuợc Lan ômtrong tay. Chàng ngõ lời yêu Lan. Lan mới khám phá ra rằngsau khi Nam đi rồi, nàng cùng Sử hoạt độngbên nhau, tấm can trường và sự thông minh quyền biếncủa Sử đã chinh phục trái tim của nàng. Nàngchỉ kịp bảo rằng nàng cũng yêu Sử thìSử mỉm cười tắt nghĩ. Chàng chết trongniềm hạnh phúc cuối cùng.

      Nam được định cư trên đấtnước Hợp Chúng Quốc. Chàng vừa đi làmvừa đi học. Chàng gặp lại Trạc, ngườibạn tâm đầu mà chàng đã gặp gỡ tạiPulau Kapas. Chàng cũng có nhận thư của Lan báo tinmẹ chàng qua đời, nhận luôn lá thư củaHiền viết từ Nam Dương, trong đó Hiềnkể rõ nguồn cơn chuyện tai nạn ô nhụccủa nàng. Chàng làm giấy bảo lãnh để Hiềnqua Mỹ sum họp cùng chàng.

     Hiền được tái ngộ cùng Nam,được sống những ngày hạnh phúc diễmảo với chàng. Trong dịp từ  Tanjun Pinang qua Sinapour, đểrồi sau cùng đến San Francisco, Hiền gặpQuỳnh, một cô bạn đường cùng đếnđịnh cư trên đất Mỹ. Cả hai mếnnhau, để rồi sau này cả hai kết làm chị emvới nhau. Quỳnh kết hôn với Dương, chủthầu may quần áo, nên Hiền có việc làm đểphụ giúp chồng trong việc chi tiêu.

     Trong khi chờ đợi cùng Hiền sum họp, Nam vàTrạc nghe được tin cựu Trung Tá An Ninh QuânĐội Lục Phương Ninh thành lập tổchức kháng chiến với cái tên Lực Lượng  Quân Nhân Việt Nam Hải Ngoại(về sau đổi lại là Lực Lượng Quân DânViệt Nam Hải Ngoại) có những khuông mặt ''vĩđại'' quen thuộc như Đại Tá PhạmVăn Liễu, Đại Tá Trần Minh Công, ĐềDốc Hoàng Cơ Minh, Tướng Nguyễn Chánh Thi bêncạnh. Trạc và Nam đi San Diego dự lễ tuyênthệ và xin gia nhập vào lực lượng. Chưa chimà đã có sự phân hóa trong hàng ngũ lực lượng.Lục Phương Ninh muốn theo cánh Trương NhưTảng, một tên đầu sỏ trong Mặt TrậnGiải Phóng Miền Nam bị đá đít ra hảingoại, muốn tìm sự giúp đỡ của TrungCộng. Bị Hoàng Cơ Minh phản đối,  Lục Phương Ninh raquyết nghị khai trừ 6 tên đầu não: PhạmVăn Liễu, Trần Minh Cong, Hoàng Cơ Minh, Nguyễn ChánhThi, Lê Hồng, Lê Văn Trực.

     Hoàng Cơ Minh cùng nhóm người bị LụcPhương Ninh sa thảy nhảy ra thành lập  Mặt Trận Quốc Gia ThốngNhất Giải Phóng Việt Nam có Phạm Văn Liễunăm vai trò Tổng Vụ Trưởng Tổng VụHải Ngoại, nhưng tiền bạc kiều bào yểmtrợ thì lọt vào tay Hoàng Cơ Định, em ruộtcủa Minh (tên nay giữ chức Vụ Truởng Vụ TàiChánh kiêm chức vụ Tổng Thư Ký Tổng VụHải Ngoại).

    Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất GiảiPhóng Việt Nam phát triển nhanh chóng làm rúng độngkiều bào khắp bốn phương trời hảingoại . Nhưng lần lần nó lộ bộ mặthư ngụy  ra. Cuốn videoĐồng Tiến trình chiếu cho kiều bào xem tạiNam California đã cho kiều bào nào có óc nhận xét tinhtế như Trạc và Nam thấy các hoạt độngcủa kháng chiến là một sự dàn cảnh cẩuthả vụng về. Cái căn cứ kháng chiến khôngphải ở trong rừng núi Việt nam mà ở bên nàyphần đất Thái Lan. Các kháng chiến quân chỉ làngười Thái hay người Lào. Tuy vậy mà đasố kiều bào vẫn tin là thật, vẫn tặngtiền yểm trợ xối xả. Từ đó,những ai mà lớn tiếng công kích cái dổm dang, dốiláo của tổ chức mặt trận như ký giảĐạm Phong, vợ chồng Lê Triết, Hoài ĐiệpTử, Cao Thế Dung đều bị ám sát. Chỉ có Cao ThếDung không bị thiệt mạng mà thôi.

     Trạc biết được cái lươn lẹobất chánh của gia đình họ Hoàng Cơ. Nhưng Namkhông tỏ thái độ bất tín nhiệm mặttrận một cách minh bạch và dứt khoát nhưTrạc. Nhân dịp cựu Trung Tá Lê Hồng với cái tênmới là tướng Đặng Quốc Hiền vàvới chức vụ Tư Lệnh Lực Lượng VõTrang từ Thái Lan về Cali báo cáo tình trạng khángchiến thì Nam đi dự cuộc diễn thuyếtcủa tên Đặng Quốc Hiền kia và theo hắn vàochiến khu, sau khi điện thoại từ giã vợ.Hiền không biết chồng mình đi vào ngày nào. Nàngvẫn làm việc cho xưởng may của vợchồng Dương, sống ấm áp trong gia đìnhbạn, theo dõi tin tức mặt trận cho tới lúc nó tanrã thanh bọt thành bèo, ghi vết nhơ nhuốc trênlịch sử định cư của kiều bào khắpbốn phương trời hải ngoại.

    Hiền sinh được đứa con traiđặt tên là Lê Quốc Việt. Nàng nhậnđược lá thư nặc danh mà tác giả bứcthư ấy xưng là bạn của Nam, báo tin Nam cùng HoàngCơ Minh đã tử trận trong chiến dịchĐồng Tiến II vào ngày 28/08/1987. Nàng nhờ Quỳnhđiện thoại tới Văn PhòngTổng VụHải Ngoại thì bên kia đầu dây điệnthoại có người không chịu xưng tên và chứcvụ của hắn trong mặt trận  cho biết rằng đó la cái tinvịt do Cộng Sản tung ra để phá rối mặttrận, rằng Nam vẫn khỏe mạnh, vẫnchiến đấu bên cạnh Hoàng Cơ Minh.

     Hiền tuy ghét Hoàng Cơ Minh và mặt trận củahắn, nhưng vẫn tin Nam vẫn còn sống. Nàngchiều chiều ra bờ biển để ôn lạinhững ngày sống hạnh phúc bên Nam và kiên quyếtđợi chàng trở về sum họp với nàng.

     Cái thọ mạng của kế hoạch bòn tiềncủa kiều bào qua danh xưng Mặt Trận Quốc GiaThống Nhất Giải Phóng Việt Nam do bè lũ HoàngCơ Minh chủ trương đã kết thúc như sau:

      Thếrồi sau ngày ký Quyết Định cách chức TổngVụ Trưởng Tổng Vụ Hải Ngoại PhạmVăn Liễu, chỉ mười tám ngày sau, tức là ngày29 tháng 12 năm 1984, ngày Đại Hội toàn bộđoàn viên của Mặt Trận do Phạm Văn Liễuvà Trần Minh Công triệu tập tại Santa Ana, trình bàyvề quỹ kháng chiến cho các đoàn viên. Sau phiênhọp, coi như Mặt Trận Quốc Gia ThốngNhất Giải Phóng Việt Nam tan vỡ, lòng nhiệt thànhcủa các đoàn viên, những đứa con yêu củatổ quốc tan vỡ, giấc mơ nhìn thấy mộtnước Việt Nam tự do, hạnh phúc, thoátđuợc tai ách cộng sản của ngườiViệt tị nạn tan vỡ, giấc mơ củanhững bà mẹ già được nằm xuống trênmảnh đất quê hương yêu quý ngàn đời tanvỡ, chỉ riêng tiền quỹ kháng chiến đãbỏ vào túi gia đình họ Hoàng Cơ còn nguyên.Người thắng lớn trong trận đánh nầy làPhan Vụ Quang tức  HoàngCơ Định, em ruột Hoàng Cơ Minh. Người vôtình hay cố ý đã làm lợi cho Việt cộng  trong việc phá vỡ Mặt Trậnlà Nguyễn Xuân Nghĩa. Lòng tin của người Việttị nạn cộng sản, thêm một lần nữabị Mặt Trận Hoàng Cơ Minh bị chà đạptan tành.

(trang 772)

 

     Nguyễn Xuân Nghĩa là cháu của tên Mười Cúc,tức là Nguyễn Văn Linh. Tên Linh này là Tổng bí thưcủa đảng Cộng Sản. Dưới chánh thểĐệ nhị Cộng Hòa, Nghĩa đã từng làmphụ tá cho Tổng truởng kinh tế ngân hàng. Sau ngàymiền Nam lọt vào tay bọn Cộng Sản miềnBắc, Nghĩa không đi học tập cải tạo. Yta cho mọi người quen biết rằng bọnCộng Sản muốn khai thác kiến thức về ngânhàng của y ta nên tạm dùng y ta, tha cho y ta cảnh tùtội. Trong mặt trận của bè lũ Hoàng Cơ Minh,Nghĩa đứng vào hàng thứ ba.

*

*  *

     Ác Mộng Đêm Dài là một tác phẩm lớncũng như quyển trường giang Chuyển Mùa  của nữ sĩ TrươngAnh Thụy. Tiếc thay, tác giả không có đội kèntrống quân nhạc để khua chiêng gióng trốngầm ỉ trong chièn dịch quảng cáo nên nó cam phậnmặc áo gấm đi đêm. Vả lại, nó chàođời trong giai đoạn suy thoái của nềnvăn chương hải ngoại nên nó chịu sốphận hẩm hiu, bị rẻ rúng của lớpđộc giả quen coi phim tập Hồng Kông và phimtập Đại Han hoặc các chương trình canhạc Paris By Night, Asia, Vân Sơn v.v... Nhưng vớithức giả thì khác. Nó sẽ mãi mãi là một phophương cảo để họ suy nghiệm cái sânkhấu chính trị do phường hám lợi ở HoaKỳ dựng nên.

     Về kỹ thuật dựng truyện, Anh Vân tỏra khéo léo trong việc dàn xếp mọi chi tiếtđể tác phẩm có một bố cục chặtchẽ. Mọi tình tiết được xỏ khoen vàonhau một cách tinh tế như những khoen củasợi dây lòi tói (sợi xích sắt). Mọi diễnbiến tuần tự được trình bày một cáchtrơn tru óng ả như dòng mật rót vào chén sứmỏng tanh, dù đôi lúc có xen vài đoạn hồi ứcđi nữa. Độc giả có thể lao từ trangđầu tới trang cuối thoăn thoắt như conthoi mà không cảm thấy mệt nhọc vì đầu óchọ khỏi phải đánh đô vật với chữnghĩa. Nhưng thật ra, để có đượcmạch diễn tả dễ gây thống khoái chongười đọc như thế, tác giả phải ratay chăm sóc từng cách sắp xếp mọi chi tiếtmột cách tỉ mẩn chi ly. Anh làm cho chúng ta nghĩđến người chơi hoa lan sành điệu nhưbà Thục Nhân, một cung tần của Hoàng Đế  Minh Mạng.  Chẳng những bà chăm bón,tỉa đẹp cho khóm lá mà còn dùng bút cọ mềmmại để phủi bụi bám trong lòng đóa hoa.Lại nữa bút pháp của anh đơn giản và trongsáng như nước sông thu chiếu lấp lánh ánh nắng.Sự diễn tả của anh dạt dào tình cảm màkhông ướt sũng cảm tính đến mứccường điệu và thái thậm. Cái đơngiản, cái trong suốt, cái điềm đạm củaanh trong văn phong làm chúng ta nghĩ đến vănchương của Thạch Lam trong các tập truyện GióĐầu Mùa, Nắng Trong Vườn  vào thuở tiền chiến,hoặc văn chương của Nguyễn Thị Vinhtrong truyện dài Thuơng Yêu, Cô Mai, Nổi Sóng, Vết Chàmtrước năm 1975  hayvăn chương của Trương Anh Thụy trongbộ trường giang tiểu thuyết (le roman fleuve)Chuyển Mùa  vào tân niên kỷở hải ngoại.

     Quyển Ác Mộng Đêm Dài đầy ăm ắp những biến cố,những chất liệu cần thiết để xâydựng nên một giai đoạn lịch sử máuxương trong văn chương. Tác giả không dùngmột nhúm gạo nhỏ để nấu một nồicháo to. Anh viết quyển Ác Mộng Đêm Dài như làmmột cái bánh bao với nhân to bột mỏng, rất ngonmiệng. Thường những kẻ có vốn sống ítoi, một khi cầm bút viết văn thường kểlể chuyện dạy đời xoàng xĩnh chẳng cóchút giá trị gì cho nhu cầu kiến thức củađộc giả. Hoặc gặp những tay khéo léohơn là độc giả mệt ngất ngư truớclối diễn tả cảm xúc theo kiểu một anhthợ chạm điêu khắc khúc gỗ bé tí những hìnhthù vô vị vô duyên. Cho nên muốn đưa hết nhữngvận hành của thời cuộc, những khúc quanhcủa lịch sử vào tác phẩm, tác giả hy sinhmột phần cách dựng hoạt cảnh (tảngười, tả vật, tả tâm trạng nhân vật). Anh nghiêng về thuyết thoại (la narration) hơn. Tuynhiên, anh vẫn không quên công việc miêu tả, dù đôi lúcchỉ  bằng vài nét phácthảo, vài nét khái quát, Nhưng những đoạn ấyđược  diễn tảbằng lối văn đôn hậu, thuần phác vàngập tràn sinh lực như cây dừa tơ, khóm chuốixanh tươi đang sức lớn nên dễ khắc ghivào cảm quan lẫn ấn tượng độc giảnhững dấu ấn tuyệt vời.

      Xin cùng đọc một đoạn đờithơ mộng trong hồi ức của Nam đượcchàng ghi vào lá thư gửi cho Hiền. Đây là đoạntác giả đem nghệ thuật tả cảnh nhậpvào lối kể truyện, chứ không phải chỉ làđoạn miêu tả, hay chỉ là đoạn kểtruyện suông trơn mà thôi.

     Có những đêm trăng, nằmtrên chiếc võng nhà binh, nhìn bầu trời đầy sao,xanh mát, nhìn ánh trăng nhuộm vàng những ngọndừa, những mái lá, những ngọn trâm bầu, anhnhớ vô cùng những đám cỏ dại xanh umđiểm hoa vàng, viền theo hai bên lề con đưòngđất đỏ dẫn tới căn nhà lá nhỏ,chung quanh được bao bọc bằng hàng giậu câyme tây, nơi đó có một bà mẹ già sống trong lo âu,sợ hãi hằng ngày cho sự bình yên của anh. Anh nhớcái ao súng sau nhà, sóng sánh ánh trăng nghiêng với những concá chép vàng rực rỡ lượn vòng quanh. Và anh cũng nhớrất rõ, nơi đó một thời anh đã lớn lênvà cắp sách đến trường trong tình thươngyêu của bà mẹ hiền lành. Anh cũng nhớ vô cùng ngôinhà ngói đỏ khang trang ở ngay góc một ngả tưđường, nơi đó anh đã sống và lớn lên,nơi đó chúng ta  đãgặp nhau, yêu nhau và cũng nơi đó có nhữngbuổi trưa hè chúng ta ngồi dưới gốc cây mítTố Nữ, nhìn bầu trời xanh ngắt mơước chuyện mai sau. Những hình ảnh đó sángngời trong anh vào những đêm trăng sáng vằngvặc trên chiến trường, chỉ riêng một mìnhanh thao thức nhớ em...

(trang 112)

 

     Cõi Quê Nam chúng ta đáng yêu như thế, bút pháp Anh Vândiễn tả những hình ảnh thân thương nhưthế nhất định là phải xứng hợpvới nhau. Nhưng khi quê hương rơi vào tay bọnxâm lược Bắc phương thì nó đổi khác. Bútpháp của Anh Vân cũng đổi khác. Bút pháp đótrở thành u trầm buồn bã hơn, tiếng thở dàicủa anh trên những dòng diễn tả tuy nhẹ màthấm sâu vào mọi hẻm hóc của nội tâm chúng ta.

     Cảnh bờ sông bến phà Mỹ Thuận sau ngàyViệt Cộng cưỡng chiếm Miền Nam ViệtNam ít lâu cũng được trình bày vài nét tạo hìnhchung chung, nhưng cũng đủ gieo vào tâm hồnngười đọc biết bao se sắt ngậm ngùi:

      ...Những cái cầu tiêu công cộng cất bằng gỗ vàván dọc theo bờ sông từ trước 1975, nay đãxiêu vẹo, đổ nát nhưng không đượccất lại, không có chỗ tiêu tiểu cho phụ nữkhiến họ phải tiểu bên vệ đường.Mỗi lần có chuyến xe qua bắc là có cả chụcngười đàn bà, con gái vén quần tiểu tiện,cạnh những lùm cây, trông thật tội nghiệp!Một luồng gió thoảng qua khiến Nam nhăn mũi.Mọi người mải mê làm việc như quên mùi hôihám đến muốn nín thở, bốc ra từ nhữngđống rác đổ vất bên lề đườngvà những đàn ruồi xanh đánh ầm ầm trênnhững đống xác mía bên cạnh những xenước mía. Nam lắc đầu thở dàitrước cảnh đất nước hoang tàn kháchẳn thời kỳ còn chiến tranh. Bao nhiêu máuxương đã đổ ra để đổi lấymột đất nước nghèo khổ đếntận cùng. Những kẻ chiến thắng tự hàođã giựt sập ngôi nhà cũ, vẫn còn ởđược nhưng họ không xây được ngôinhà mới khiến toàn dân phải chịu cảnh màntrời chiếu đất. Nam nhìn quang cảnh nhộnnhịp chung quanh, mọi người tất bật làmviệc mà trên người chỉ có manh áo tả tơi, vàicụ già đang xin ăn gần đó, nhữngđứa trẻ ở lứa tuổi đếntrường đang mang những thùng cà-rem, nhữngbọc nước mía, những ly trà đá chạy tớichạy lui, rã họng mời gọi khách. Sự tàn phácủa chiến tranh vẫn còn để lại trong ánhmắt mọi người dấu vết mệt mỏi,chán nản và tuyệt vọng.

(các trang 299, 300)

 

      Cảnh phụ nữ vượt biên bị bọnhải tặc Thái Lan cưỡng bức mới ghê tởmthế nào! Chăng hiểu tác giả Anh Vân có chứngkiến cái thảm nạn đau lòng đó hay không? Hay là anhnghe các nạn nhân kể lại rồi dùng óc tưởngtượng tinh nhuệ vẽ vời thêm? Sao sao cũngđược. Sao sao đều không quan hệ. Anh đãviết theo lối tường thuật trộn lẩnlối miêu tả thật linh động, như vậycũng đã đưa đoạn văn này vào nghệthuật văn chương, cũng đủ thuyếtphục độc giả đang theo dõi từngbước diễn tả của anh rồi.

      Đêmxuống dần, nỗi kinh hoàng phủ trùm lên hònđảo nhỏ. Mọi người im thin thít, chỉcòn nghe tiếng u u của muỗi rừng và tiéng oang oáccủa loài chim ăn đêm, tiếng sóng gào ngoài xa.Địa ngục trần gian là đây! Trong lúc nhữngngười đàn bà bất hạnh đang sợ hãigiấu mình trong bóng đêm thì những tiếng reo hò manrợ thình lình nổi lên từ bờ biển. Ánh sángcủa những ngọn đèn măng-sông chói lòa trên trên nhữngchiếc tàu đánh cá, cho thấy rõ những tên cướpbiển đã trở lại, đang từ trên tàu nhảyxuống. Bọn chúng, mình trần trùng trục, miệngngậm dao găm, một số, tay cầm dao dài, cầmbúa vừa chạy vừa rú lên từng hồi man rợ.Chúng chạy cùng khắp, tìm những nhánh chà, những cànhkhô, chất lại thành nhiều đống rồi nổilửa lên. Lửa thắp sáng một vùng hoang dã.

      Cuộcsăn ngưòi bắt đầu. Chúng đưa tay lên chemiệng, hú từng tràng dài man rợ, vừa chạyđến những bụi cây, những hốc đá kéonhững nguời đàn bà bất hạnh ra gầnđống lửa. Chúng lột trần truồng nhữngngười đàn bà ra, thi nhau hãm hiếp. Trong cảnhhỗn mang đó, Hiền cũng bị lôi đếngần đống lửa. Nàng chỉ muốn laongười vào đống lửa, chết đi chokhỏi tủi nhục, nhưng cơ thể nàng đãrủ liệt, không sao cất nhấc nổi tay chân.Những tên Thái Lan lại bắt đầu thay phiên nhauthỏa mãn trên thân xác nàng đến lúc Hiền chỉ cònthoi thóp, không kêu la nổi nữa. Dưới những ánhlửa bập bùng, bọn cướp la hét, chạytới chạy lui, nói năng bi bô những tràng dài bằngngôn ngữ lạ tai, những tràng cười khoái trá hòalẫn với tiếng  khóc vanxin tạo nên một khung cảnh man rợ chưa từng thấy.

      Đếnkhuya, bọn chúng bỏ đi thì mỗi người đànbà phải qua tay năm ba tên mọi rợ trong đó cócả những đứa bé gái mới mười hai,mười ba tuổi.

      Hai ngày trôiqua trong kinh hoàng. Những người đàn bà bấthạnh đã mất hết sinh lực. Họ tiều tụymột cách đáng sợ với đôi mắt trũng sâu,thâm quầng, trên gương mặt nhợt nhạt xanh xaonhư người chết. Vài người không quần áomặc, ngồi co ro hai tay ôm ngực vừa khóc lóc tỉtê. Họ chỉ biết khóc nhưng một phầnlớn, im lặng không khóc, cố nuốt nỗi đauđớn tủi nhục vào lòng.    

      Buổitrưa một người đàn bà nổi cơn điên,cổi hết quần áo đi lang thang dọc theo bờbiển vừa đi vừa ca hát. Một chiếc trựcthăng vô tình bay qua, nhìn thấy cảnh đó, lậptức quay lại, bay quanh nhiều vòng. Nhiềungười trên đảo còn tỉnh trí, vội vàngchạy ra vừa kêu gào la hét. Chiếc trực thăngtừ từ hạ xuống. Ba người Tâyphương mặc thường phục, gồm hai ngườiđàn ông, một người đàn bà tức tốcnhảy xuống. Họ mang lên trực thăng nhữngngười bị thương nặng chở vềchuyến đầu tiên. Người đàn ông tay cầmsúng trường ở lai để săn sóc nhữngngười bị thương nặng và cũngđể cho người đi chuyến sau yên lòng.Hiền may mắn được đi chuyếnđầu tiên trong lúc còn mê man, bất tỉnh vàđược đưa ngay vào bịnh xá dành chongười tị nạn ở trai Tanjung Unggat thuộctỉnh Tanjung Pinang, Nam Dương.

(các trang 461, 462, 463)

*

* *

     Những nhân vật chính diện trong Ác Mộng ĐêmDài như Nam, Vinh, Sử, Trạc, Lan, Hiền đều cómẫu số chung: tình yêu nước và niềm tôn thờchính nghĩa. Nam yêu nước một cách trong sáng vànhiệt thành ; với nhiệm vụ một sĩ quan tác chiến, anhcầm súng đứng bên hàng ngũ Quốc Gia đểchống Cộng cứu nước một cách hồnnhiên, không coi đó là bổn phận mà là muốn bảovệ chính nghĩa và thắp sáng tình yêu nước trong chítang bồng hồ thỉ của mình để xứngđáng là một công dân thời loạn. Sau ngày mấtnước, chàng lao vao tổ chức kháng địchnhỏ nhoi dù biết đó chỉ là việc làm châuchấu chống xe, nắm chắc phần thua thiệttrong tay, biết đâu mình phải chịu thiệtmạng. Nhưng chàng muốn gióng lên một tiếng chuôngcảnh cáo bạo quyền rằng mầm mống phảnkháng chính sách hà khắc của họ không thểtrường tồn vững chải vì trong dân chúng sự chốngđối vẫn là ngọn lửa tiềm sinh cháy âmỉ ở những tấm can trường giốngnhư hòn than vùi dưới lớp tro mỏng.

      Độc giảtức đến nghẹt thở trước hànhtrạng và sự chọn lựa của Nam. Có kẻsẽ tự hỏi: ''Có phải Nam cuồng tín và nhiệtthành tới độ ngu si đần độn không? Chànghá chẳng biết cái mặt thật của tổchức kháng chiến ma qua lời nhận định vàphân tích của Trạc hay sao? Nếu chàng không biết cáitrí trá của bọn Hoàng Cơ Minh thì cũng đã xemcuốn video Đồng Tâm, cũng đã tỏ rõ tiềntrợ của kiều bào đang nằm trong tay Hoàng CơĐịnh hay sao?''. Duy có một điều đáng chú ý:trước khi bỏ Hiền theo mặt trận, Namchưa kịp nghe thấy sự chia rẻ, tranhđoạt quyền lực trong mặt trận mà con mãng xàhung hăng Phạm Văn Liễu đang kình chốngvới bầy lang sói có cái họ Hoàng Cơ.    

     Nam được tác giả cấu trúc bằng nétngoại hình  khôi vĩ,bảnh bao. Cách cư xử mềm mỏng của chàng đốivới mọi người, cách chiều chuộng phụnữ của chàng tạo cho chàng một hấp lực saysưa lôi cuốn họ. Nhưng Nam không phải là hạngsở khanh xỏ lá, thích ve gái, thích hưởng thụ,lánh trốn trách nhiệm khi nước nhà đang lúcngửa nghiêng. Chàng có một trái tim nhân ái, một tấmlòng yêu nước thương nhà thật đậmđà, thật kỳ diệu và đơn giản. Chàng làmột chiến sĩ  dũngcảm nhưng không thể nào có sự bén nhạy vàquyền biến để lao vào lãnh vực trí trá, uyểnchuyển và phức tạp của chính trịđược. Chính Sử là cái đầu óc trong nhóm khángchiến chống Cộng, còn Nam là ngưòi thừa lệnhđể hoàn thành sứ mạng mà Sử giao phó mộtcách vuông tròn. Chàng tư duy về tình hình thời cuộc theomột chiều xuôi, không hề đặt vấnđề trước mọi biến chuyển, mọi ngãrẽ của sự việc. Chàng khi trở thành mộtthành viên vận động cho mặt trận, dám bỏcông ăn việc làm, bỏ việc học ngành kỷ sư cơ khí, chỉ còn hơnmột năm nữa là tốt nghiệp. Trái tim mẫncảm của chàng, tài văn chương tiềm tàngở chàng chỉ giúp chàng trở thành một nhà văn cóđịa vị trên văn đàn. Chàng không thể làmột cây bút viết những tác phẩm vănchương pha trộn chính trị đuợc. Vảlại, trong lãnh vực văn chương, một khi cóchính trị len lỏi theo cách rón rén bước vào, tácgiả  đừng nênđể nó bành trướng để khỏi hy sinh ítnhiều tính chất nghệ thuật. Đươngsự phải dùng chính trị như một phươngtiện để khai thác tâm tình, nhân sinh quan, niềm khaokhát của nhân vật, chứ không nên dùng chính trịnhư  mục đích huy hoàngđể nhắm tới.

     Khi dựng lên nhân vật Nam, tác giả đã in cái phóngảnh của mình vào Nam: Nam tức là hình ảnh của anhqua một khía cạnh nào đó. Anh Vân dùng mặt trậncủa bè lũ Hoàng Cơ Minh để đào sâu nhânvật Lê Quốc Nam của mình, chứ không phảinhắm vào mặt trận để làm đề tài chánhcho quyển Ác Mộng Đêm Dài. Do đó, quyểntrường thiên tiểu thuyết này không bị giảmsút tinh thần văn chương đúng nghĩa.

      Những người có đầu óc tôn thờ lýtưởng thường là những kẻ nhiệt tâmnhiệt huyết; nhưng bầu nhiệt huyết nhiều khi che mờ óc phán đoáncủa họ. Cho nên họ thường bị kẻ giantà lợi dụng hoặc bị đưa  vào cạm bẫy của chúng.

     Duới cặp mắt nhận xét của Hiền, Namlà một nhân vật đáng yêu. Nàng không cho cái lýtưởng của chàng thấp thoáng đôi chút mầmmống cuồng tín, mà đó là sự hy sinh thuầnkhiết phát xuất từ cái căn tính bất vụlợi:     

       Nhìn Namcắm cúi làm việc, Hiền thấy Nam là một conngười nhiều nghị lực. Duờng như trongmỗi con nguời có những thao thức riêng tưđược ấp ủ và giấu kín dướigương mặt bình thản như lòng ham muốn giàusang, danh vọng, địa vi, khát vọng tình yêu hoặcđeo đuổi theo một lý tưởng nào đó. Trongtình yêu, Hiền biết rõ Nam là kẻ đam mê. Trongnhững lần làm tình với nàng, Nam như một ngọnlửa đốt cháy nàng, như muốn lột da nàngđể nhìn rõ tường tận trong cõi sâu thẳmcủa nàng. Ngoài ra Nam còn ấp ủ một hoài bão là được góp công vànhìn thấy quê hương an bình, trong đó đồng bàoanh được sống hạnh phúc. Với Nam, dưòngnhư tiền tài không quyến rũ được anh. Namsay sưa viết lách, dàn trải tâm tình, ướcvọng của anh lên trang giấy. Anh kết tộichủ nghĩa cộng sản đã làm kiệt quệđất nước, đã vắt cạn sinh lực vàtinh hoa của người dân, làm thui chột mấythế hệ tuổi thơ. Nam viết say sưa, viếtbằng tất cả sự rung cảm chân thành và tấmlòng yêu nước của anh. Đọc Nam, Hiềncảm nhận được hết những điềuđó.

(các trang 702, 703)

 

     Trạc nhận định Nam cũng qua một khíacạnh  bao dung khoanhồng,  không gán cho Nam cái tậtcuồng tín:

      Nhìn khuônmặt trầm ngâm của Nam, Trạc thở dài. Anhhiểu Nam lắm. Nam, bạn anh, con sư tử lãngmạn đâu chịu nằm yên trong cũi. Anh đâu cònlạ gì về đức tính hy sinh của Nam, khó ai bìkịp. Bỏ nước, bỏ mẹ già ra đi trongnhục nhã, cái chết của Vinh, của Sử, nhữngngày tháng đen tối trong tù, cảnh nô lệ củangười dân vẫn còn là một vết thươngrướm máu trong lòng Nam. Mối hận này chưa rửađược, Nam sẽ sống những ngày khắckhoải không yên; nhưng về chiến khu trong lúc nầy,theo Trạc nghĩ là một hành động vội vã,thiếu cân nhắc. Một tổ chức đấu tranhmà hầu hết anh em gia đình ho Hoàng đều giữchức vụ quan trọng, trong đó tiền bạc giaotrọn cho Hoàng Cơ Định, một tay tham nhũng khicòn giữ chức Giám Đốc trường CaoĐẳng Hóa Học ở Việt Nam. Sau đó bị đưara Giám Sát Viện xét xử và bị cách chức. Hoàng CơĐịnh đi đến đâu cũng thúc giục cáctrưởng cơ sở phải tận dung khảnăng quyên tiền đồng bào bằng mọi cách.

(trang 738)

 

      Việc bỏ chốn định cư để vàochiến khu của Nam phải có thêm một độngcơ nào khác nữa thôi thúc, chớ không phải chỉ vìyêu nước bồng bột. Cái đó, tác giả Anh Vânkhông nói ra, độc giả cũng không đoán ra. Nhưngcái bí ẩn vẫn thấp thoáng sau lưng sự việcmà tác giả cùng Hiền và Trạc đã trình bày. Cáichết của Nam lại càng kỳ bí hơn. Chuyến rađi cùng cái chung cuộc thê thảm của chàng bị góitrọn trong lớp màn tối đen huyền bí. Lịchsử trong vòng 10 năm hay 20 năm có thể sẽ trảlời chúng ta đâu là sự thật hay một bóng dánghoặc một khía cạnh của sự thật. NhưngNam thì vẫn là một cái bóng thấp thấp trong huyềnsử mờ mờ nhân ảnh từ khi chàng sửasoạn vào khu chiến cho tới cái chết của HoàngCơ Minh đã bị tiết lộ. Vè phươngdiện nghệ thuật, Nam làm cho chúng ta nghĩ ngợinhiều hơn các nhân vật khác. Chàng hiển thánh trong ánhsáng nghệ thuật trong khi tông tích về sau của chàngtrở thành bóng chim tăm cá giữa cái thế giớ uhiển mập mờ.

 

*

*  *

     Những nhân vật phản diện như TưThống và một vài tên quản giáo trong Ác Mộng ĐêmDài  xuất hiện trêndiễn tiến quyển sách quá ít. Còn những nhân vậttrong mặt trận kháng chiến ma của bọn HoàngCơ Minh chỉ được xuất hiện tronglời tường thuật của tác giả quađống tài liệu đăng rải rác  trên các sách báo ở hảingoại mà anh thu thập được Trái lại, bêncạnh Nam hoặc bên cạnh hay chung quanh Hiền, nhânvật chính diện  xuấthiện nườm nượp. Xin được lầnlượt kê khai:

     * Vinh là con một viên sĩ quan cao cấp chỉbiết ăn chơi và một người đàn bà phóngđảng hám lợi. Chàng yêu nước với tấmlòng ngay dạ thẳng và niềm son sắt thiết tha nhưtấm lòng dũng tưóng Triệu Tử Long thờ chúacủa mình là Tây Thục Tiên Chúa Lưu Huyền Đức( tức là Lưu Bị ). Chàng đau khổ và cảmthấy nhục nhã khi biết mẹ buôn lậu vũ khícho địch. Và chàng còn ân hận sao mình trước kiavới tinh thần yêu nước cao độ mà khôngđi tác chiến mà lại chịu làm việc Phòng 1của Tiểu Khu Bặc Liêu. Cho nên muốn chuộclại lỗi lầm của mẹ và sự chọnlựa cầu an của mình, dù không có kinh nghiệm vềchiến trường mà chàng vẫn tham gia vào tổchức kháng chiến do Sử và các bạn đồng tâmchung hướng của chàng tổ chức. Chàng hy sinhcản địch vào hôm tấn công căn cứ SócĐồn nên phải bỏ mạng.

      Trại tùvắng vẻ đến lạnh lẽo, chỉ mộtmình Vinh và một anh tù binh đang đau nằm ởcuối trại. Vinh nằm dài xuống chiếu hútthuốc, nghĩ vẩn vơ, chờ đợi tớigiờ lên ban giảng huấn. Vinh rùng mình. Trời nầymà ngâm mình dưới nước, móc đất là mộtkhổ hình. Cuộc chiến nầy đã mang đếnnhững gì tốt đẹp, chưa thấy, chỉthấy toàn quân dân mình Nam đang trả một cái giá quáđắt.Vinh nuối tiếc những ngày tháng cũ và cócảm tưởng những gì tốt đẹp đãđổ nát, hoang tàn trong tim anh. Vinh thấy phục Nam. Namđã sống hết mình với cuộc đời, hi sinhvà chịu đựng gian khổ ngoài chiếntrường một cách can đảm và bây giờ Namchấp nhận một cách thản nhiên kiếp sốngđọa đày của một tù binh. Vinh biết, Namđã hết sức cố gắng luyện tập yogahằng đêm để giữ vững tinh thần, khôngtỏ ra hèn yếu trước kẻ thù. Không bao giờVinh nhìn thấy Nam khúm núm trước mặt những tênbộ đội hay cán bộ giảng huấn nhưmột vài tù binh khác. Anh phục thái độ sốngcủa Nam, muốn được như Nam. Anh thèm khátđược cầm súng chiến đấu nhưngtất cả đã muộn màng.

(các trang 213, 214)

 

      *Sử khi còn làm việc ởPhòng Tình Báo Tiểu Khu là một kẻ mặt sắt,một hung thần với bọn địch trà trộnvào dân chúng hay địch nằm vùng. Chàng thâm trầmnhiều mưu mẹo và có óc quyền biến tinh nhuệ.Nhưng chàng không phải là hạng người dùng cáilợi khí thiên bẩm của mình để kiếm tưlợi hay để phụng sự cho cái Ác, cho bạoquyền. Chàng là một kẻ ái quốc chân chính. Cái tổkháng chiến của chàng do chàng coi sóc mọi việc quantrọng đòi hỏi sự thông tuệ lẫn kiếnthức. Chính việc tấn công Sóc Đồn do chàngđặt kế hoạch và chỉ huy. Giúp Nam và Hiềnvượt biên cũng do chàng chớ do ai? Chàng yêu thầmkín Lan  mà không dám thố lộ,để tới phút lâm chung mới bày tỏ nỗi lòngvới Lan. Chàng tuy là vai phụ trong Ác Mộng Đêm Dài,nhưng chói sáng có phần hơn Nam.

      ... Âmthầm yêu Lan nhưng Sử không chịu ngỏ lời.Anh biết tỏ tình trong lúc tâm hồn Lan đầyắp hình ảnh Nam, chỉ chuốc lấy sự bẽbàng. Tỏ tình không đúng lúc, anh sẽ mất Lan vĩnhviễn vì tình yêu không thể ngỏ lần thứ hai.Sử biết Nam có những điều hơn hẳn anh.Nam có dáng dấp cao ráo, guơng mặt dễ nhìn và nhấtlà Nam lúc nào cũng dịu dàng và tỏ ra săn sóc đànbà. Những yếu tố đó anh không thể cóđược. Bây giờ Nam bỏ đi, Sửđịnh một thời gian sau khi tình cảm của Landành cho Nam nhạt dần, anh sẽ tỏ tình cùng Lan và hivọng sẽ thành công.

(trang 495)

 

    Nắng hôm  nay như vànghơn, rực rỡ hơn. Cuộc đời bỗngdưng rực rỡ dưới mắt Sử.  Từ ngày Nam bỏ đi chotới giờ, Sử mất đi một cánh tayđắc lực, gánh nặng của tổ chứcsẽ đè nặng hơn trên vai Sử. Tất cảvấn đề quan trọng Sử chỉ biếtthảo luận với Lan. Hoạt động bên nhau, cùnggánh vác một việc và cùng chia sẻ hiểm nguy vớinhau, tình cảm giữa anh và Lan càng ngày càng khắn khít.

(trang 496)

 

     * Nhân vật Trạc, một nhân vật xươngsống, một chứng nhân sáng suốt trong tác phẩm ÁcMộng Đêm Dài. Khi Lục Phưong Ninh đuổibọn Hoàng Cơ, Phạm Văn Liễu và Trần Minh Côngra khỏi Lực Lượng Quân Dân Việt Nam hải ngoại,anh có nhận xét như sau :

      Trạcthở dài, một lúc rồi nối tiếp :

-- Nghe nói tổ chức đang rạnnứt. Lục Phương Ninh theo Đinh Thạch Bích,sắp

kéo lực lượng ủng hộTrương Như Tảng, tìm sự yểm trợcủa Trung Cộng. Cánh thứ hai gồm có Hoàng Cơ Minh,Phạm Văn Liễu và Trần Minh Công. Mẹ! Chưa làmviệc gì đã chia năm xẻ bảy. Nóng lòng nhậpcuộc rồi mình chỉ làm viên gạch lótđường cho tham vọng của họ.

      Nam nhìnTrạc một giây, anh thấy trong mắt ngườibạn thân một chút bơ vơ, lạc lỏng. Nambiết trái tim Trạc bắt đầu nguội lạnh.Một con người giàu nhiệt tình với đấtnước như Trạc đã bắt đầu mấthết niềm tin. Dường như Trạc nhậpcuộc để khỏi bị lương tâm cắnrứt, để được yên lòng sống nhữngngày còn lại trên xứ người...

(các trang 611, 612)

 

     Sau khi xem cuốn phim video Đồng Tâm trình chiếuở nhà một chiến hữu tại Santa Ana (NamCalifornia), Trạc không tin  căn cứ khu chiếnđặt tại quốc nội. Xin cùng đọc:

     Trạc nhìn ra ngoài xe, chửi thề :

-- Đ.m! Chưa gì Mặt Trận đãlừa gạt anh em và buộc mình lừa gạtđồng bào.

Tao lặn lội khắp nơi, tao cávới mầy đó không phải là rừng Việt Nam.

      Nam yênlặng lái xe, một lúc sau mới lên tiếng:

-- Thôi, để trình chiếu cuốn videoxong, xem phản ứng của đồng bào ra sao.

Việc tạo niềm tin trong đồngbào để tìm sự yểm trợ là điều cầnthiết trong giai đoạn đầu.

      Trạclớn tiếng:

-- Tại sao không dám nói thẳng vớiđồng bào là khu chiến đặt tại Thái Lan?Việc

giải phóng đất nước trong taygiặc là chuyện đội đá vá trời có phảinhư lấy đồ trong túi ra đâu. Giai đoạnđầu tìm được một nơi đểlập khu chiến đã là hay lắm rồi. Tại saophải nói láo? Nói láo được một lần, họ sẽkhông dừng lại ở đó đâu. Chưa gì đãlọt về Việt Nam và lập chiến khu. Làm nhưtụi Việt cộng đã chết hết và họđã coi tụi mình như những đứa con nít.

(trang 624)        

 

     Vào ngay 30/4/1983, tại Washington D.C, chủ tịch HoàngCơ Minh của Mặt Trận Quốc Gia ThốngNhất Giải Phóng Việt Nam đã tuyên bố: từ khithành lập mặt trận vào ngày 30/4/1980 cho đến ngày8/3/1982 mặt trận đã liên lạc và kết hợp 36tổ chức kháng chiến khác nhau trên toàn quốc,Trạc chì chiết liền :   

-- Mẹ! Nội cái chiến khu quốcnội nghe đã không ổn rồi, nay lại kếthợp được 36

tổ chức kháng chiến với sốkháng quân khoảng hơn mười ngàn người,ngồi đó vẽ cũng còn không kịp. Bọn nó coichúng mình như lũ con nít. Chắc tao sẽ ra khỏiMặt Trận một ngày gần đây. Đời tao,không thằng nào có thể coi tao như con nítđược. Mẹ! Thằng anh thì làm Chủ Tịch,thằng em thì làm thủ quỹ, toàn quyền trong việcchi thu. Có tổ chức nào lạ đời như tổchức nầy không? Tao sẽ không thu tiền củađồng bào và anh em trong chi bộ nữa đểkhỏi hối hận sau nầy. Nếu cần tao sẽgiải tán chi bộ luôn. Tổ chức nầy khôngđổ vỡ vì chuyện tiền bạc, tao thềsẽ đi bằng hai tay. Cả Liễu, Công cũngchỉ là hai thằng ngu. Tên nào cũng nói là mình phụcvụ Tổ Quốc nhưng khi nhìn thấy thái độhống hách và chuyện tiền bạc thiếu minhbạch của Hoàng Cơ Định, không tên nào dám lêntiếng. Con c...tao không làm gì cho cá nhân tao, tao cóc ngán thằngnào.

(các trang 747, 748)

 

     * Hiền là cô gái mới lớn chỉ biết yêu Nam,chỉ biết chung thủy với Nam, chỉ biếtcầu nguyện Chúa Ki-tô phù hộ mình thoát khỏi hoạnnạn tai ương để hưởng hạnh phúcvuông tròn. Ngoài ra, nàng chẳng hề biết nhữngchuyện trọng đại khác. Tai nạn trong chuyếnvượt biên càng làm nàng gần gũi Chúa hơn. Linhmục Antonio là kim chỉ nam cho nàng tìm về sự cứurỗi của Chúa, soi rọi tâm hồn bình an và tìm gặphạnh phúc  ẩn núp sau taiương. Nhưng khi Nam bỏ đi theo mặt trận,Hiền bắt đầu tìm hiểu về thờicuộc và về diễn biến hoạt độngcủa  họ. Đó cũngchỉ là động lực do tình yêu thôi thúc mà thôi.Hiền là hiện thân của một thiên thần, sốngtrong tuân phục ý Chúa. Nàng hoàn toàn quá, thuần khiết quánên không có cá tính mãnh liệt nào ngoài niềm chung thủyđối với mối tình đầu và  Đức Tin. Ánh sáng thiênlương không hướng dẫn nàng theo chuyện nàokhác hơn là vấn đề tâm linh hướng vềChúa để noi gương Chúa vác cây Thánh Giá khi nàngphải gồng mình gánh vác hệ lụy:

      Kính lạyChúa! Cha nhân từ của con. Chúa ôi !Kính xin Chúa thươngxót, tha thứ cho con mọi tội lỗi. Xin Chúa cứuvớt con, đừng rơi bỏ con, nhất là trong lúcnầy. Xin Chúa ở cùng con luôn, giúp con vượt quanhững cảnh đời mà sức con không còn khamnổi. Cả tháng nay, con đã và đang sống trong bóngtối sâu thẳm của địa ngục, giữalằn ranh của sự sống và nỗi chết. Conđã nhận lãnh bao ngọn roi đời tàn bạo trênthân xác yếu đuối và tâm hồn đã rướm máucủa con. Hiện con đang chết dần mòn và sựsống như sắp rời khỏi con. Con không xin Chúacất chén đắng ra khỏi môi miệng con. Tát cảđã muộn màng vì con đã uống chén đắng đó.Con chỉ xin Chúa giúp con nếm giọt đắng cuốicùng một cách can đảm, không lúc nào bằng lúc nầy,con đến để cầu nguyện cho nhữngvết thương trên thánh thể Chúa cũng nhưnhững vết thương trong tâm hồn và thể xáccon. Những vết thương đau đớn trên thânthể con đã giúp con cảm nhận đuợc nỗiđau tột cùng mà Chúa đã phải chịu đựngtrên thập tự giá vì tội lỗi của nhân loạivà cũng vì tội lỗi của riêng con. Chúa nhân từcủa con ôi ! Trên con đường khổ nạn củadân tộc mà con đang đi, một điều mà connhất thiết van xin Chúa, cho con gặp lại Nam. Xin Chúamở rộng tấm lòng Nam, đừng để Nam khinh ghét con vì những đauđớn tủi nhục đó đâu phải do con gây ramà nó đến từ những tấm lòng độc áccủa loài người.

(các trang 466, 467)

 

     * Lan là một nữ quân nhân có tâm huyết. Khôngphải chỉ có tình yêu của

nàng dành cho Nam thúc đẩynàng tham gia vào tổ chức chống Cộng mà nàng cầnphải làm một cái gì đó cho tổ quốc, cho côngbằng, chính nghĩa. Lý tuởng nàng rất sâu sắc vàhào hùng hiếm có ở một phụ nữ chân yếu taymềm.

     Xin đọc đoạn nói về ý kiến củaLan trong dự định tổ chức kháng chiến, trongđó Lan sẽ tham gia :

     Nam hỏi :

-- Lan nghĩ gì về việc làm củachúng mình ?

      Lan đápvới giọng bùi ngùi :

-- Lan chỉ nói ý nghĩ của Lan vớianh thôi. Làm thì làm, làm cho thỏa mãn con

người phản kháng bên trong tâm hồnmình nhưng Lan thấy nản lòng lắm. Vài chục taysúng thì làm được gì trong lúc nầy nhưng anh emđã góp phần chẳng lẽ mình đứng ngoài. Bâygiờ có anh nhập cuộc. Lan thấy nhưđược khích lệ hơn. Thôi thì một kiếpngười, sống thế nào để không phảihổ thẹn với mình là đuợc.

      Nam nhìn Lanvới ánh mắt trìu mến. Anh thấy thương Lan,thương Sử, thương mến những chiếnhữu của anh đã can đảm, coi nhẹ mạngsống, coi thường hạnh phúc riêng tư củađời mình, kết hợp để gầy lạicuộc chơi với hai bàn tay trắng. Cuộc chơi màmọi ngưòi gần như biết trước, khó màthắng được, nhưng ở đờingười ta làm những việc xét ra phải làm vàchấp nhận chết cho những điều mình tintưởng.

      Nam hỏi:

      -- Lan khôngnghĩ rằng, ở nhiều nơi khác cũng cónhững anh em đang âm thầm chiến đấu nhưchúng mình sao? Việc gom anh em lại để làm một cáigì cho đất nước trong lúc nầy, giống nhưmình đốt lên một ngọn lửa và cố gắnggiữ cho nó đừng tắt. Biết đâu sau đósẽ có nhiều người tiếp tay với minh.

       -- Lan cónghĩ đến điều đó nên còn nấn ná ởlại, bằng không em đã tìm đường ra đirồi.

(các trang 286, 287)

 

     Tâm lý của Lan được tác giả diễnđạt theo một tiến trình rất lớp lang,rất hợp lý. Nàng yêu Nam ở cái lý tưởng sángngời chính nghĩa  lẫncái phong cách hào hoa của chàng. Nhưng đó chỉ là tìnhyêu đơn phương tuyệt vọng. Nhưngrồi  xa Nam, không hy vọngsẽ có ngày gặp lại Nam, mà dù gặp lại Nam thìchàng vẫn thuộc về Hiền, cho nên nàng nhìn lạiSử thường xuyên ở cạnh nàng, cùng nàng hoạtđộng cho đại cuộc . Cái quyền biến, cáitài đứng vững ở đầu sóng ngọn gió,lẫn cái tâm địa rộng rãi và phong độ hào hùngcủa Sử dần dà chiếm đoạt trái tim nàngbằng từng bước tuy chậm chạp mà vữngchắc.  Ôi, cái tình yêu đó lúcSử còn sinh tiền âm thầm đến Lan bằngnhững bước chân nhẹ quá, rón rén và mong manh quá nênnàng chưa cảm nhận rõ rệt. Nhưng đếngiây phút chàng chết trong tay nàng, mối tình ấy nhưmột bông hoa ánh ánh nở tung ra, soi rọi khắp nộigiới nàng.

      Khác với Hiền, Lan tuy không phải là  kẻ vô thần, vô tínngưỡng, nhưng nàng hoài nghi về linh hồn, vềcõi chết. Bình thường nàng không đặt nặngvấn đề này. Nhưng trong lần đi viếngmộ Sử, ánh sáng tâm linh dù bạc nhược vẫnlen lỏi vào nội giới nàng, để nàng đốidiện với nó, đặt vấn đề về nó. Cólẽ nàng đã gặp một vài biến cố thần bíkhông sao giải thích trên con đường hành hươngtìm những kẻ tuẩn đạo cho chính nghĩa, trongđó có sự hiện diện của Sử. Xin cùngđọc những giờ phút hoài niệm cùng những dòngtư duy thuộc lãnh vực tâm linh của Lan trong lầnnàng đi viếng mộ Sử :

      Đến nơi, Lan ngồi cạnh nấm mộnghỉ mệt, mắt nhìn chăm chăm vào tấm mộbia. ''Tạ Thành Sủ'' sinh năm 1948, mất năm 1979''.Sử chết vào năm 31 tuổi, cái tuổi màngười Việt Nam cho là xuôi xẻo. Lan lấy trong cáigiỏ xách miếng vải nhỏ, lau chùi tấm mộbia. Lau xong, Lan ngồi thừ bên cạnh mộ, mắt nhìnvề phía trời xa. Một con chim lẻ loi, kiếmăn về muộn đang mệt mỏi vỗ cánh bayvề tổ. Chung quanh Lan giờ nầy hoang vắng quá, chỉmình Lan với nấm mộ cô đơn. Tự nhiên Lancảm thấy mình già đi, tâm hồn cằn cỗi, trànngập nỗi buồn, như vạt nắng chiềuđang hấp hối ở cuối trời xa thẳm. Lantự hỏi : ''Con người thật sự có linhhồn chăng ?''. Sử vẫn quan niệm rằng''chết là hết''. Thật sự có phải chết làhết không ? Nếu có linh hồn thì thân xác đã vềvới cát bụi rồi, linh hồn nương tựa vàođâu ? Khi còn sống Sử lúc nào cũng nóng nảybồn chồn. Dường như Sử không có mộtgiây phút an bình, những âu lo thay phiên xuất hiện trongđời sống. Và bây giờ Sử đã chết,tấm thân đã vùi xuống lòng đất lạnh,liệu ở thế giới bên kia, linh hồn Sử cóđược bình an không ? Một thứ bình an vĩnhcửu hay còn vương mắc với những vay trảcuộc đời mà lúc sống, Sử chưa thanh toánđược. Quốc gia, cộng sản, dân chủ, độctài, tự do, nô lệ, những thứ đó có làm bậnlòng Sử không? Nếu linh hồn còn đó, liệu Sửcó nhìn thấy những giọt nước long lanh niềmkhổ hận dưới mắt nàng không ? Giọtnước mắt của một cuộc tình mà khi nhậnra đã quá muộn màng để khổ hận chongười sống cũng như kẻ chết...

(các trang 572, 573)

*

* *

     Trong Ác Mộng Đêm Dài còn có hai nhân vật đáng chú ý. Đó là mẹ củaNam và bà Ngởi (mẹ của Vinh và Hiền).Mẹ củaNam là người đàn bà thuộc hạng trí tuệ,hiểu rõ tình hình và thời cuộc. Tác giả không nói rõ dođâu mà bà có được một kiến thứcviễn thâm ấy, ngoài sự ham mê đọc sách. Trongnhững ngày Nam và Vinh vừa rã ngũ tan hàng, bà nhậnđịnh như sau:

-- Các con rồi sẽ không yên với họđâu. Mẹ lo lắm! Nếu giết đượchết thành phần

như các con mà không mang đến hậuquả xấu nào, họ sẽ làm ngay. Họ không nhânđạo mà nghĩ  ''cùng làngười Việt với nhau'' như các con nghĩđâu. Các con còn nhớ các mồ chôn tập thể ởHuế tết Mậu Thân, những lần họ némlựu đạn vào các chợ hay rạp hát. Đó lànhững việc làm có chủ trương cả. Họđâu có nghĩ đến sinh mạng của những ngườidân vô tội kể cả đàn bà và trẻ thơ. Họtự phong cho họ cái quyền giết người vìhạnh phúc con người, giết người đểcứu người. Họ được dạy dỗnhư vậy, giết một số người nhỏđể cứu một số người khác đônghơn. Vì vậy mà họ giết người không gớmtay đâu, nhưng họ giết người mà có cứuđược nguời không? Đó là chuyện khác. Họcần đạt được mục đích,cướp được miền Nam và bằng mọi giáphải giữ được miền Nam. Giết các conthì họ không làm vì vì thành phần tập kết kháđông. Đem con cháu của của những ngườitập kết ra giết hết, sẽ có loạn ngay và kéotheo sự nổi loạn dây chuyền của những giađình có con em là sĩ quan. Thời phong trào Việt Minh,nhiều người ra thành, chỉ mua một hộpsữa đặc cho thân nhân đang bịnh uống mà chúngkhám xét gặp, chúng tra khảo đến chết rôiquăng vào bao bố, cột miệng lại, ném xuốngsông mà họ gọi là ''cho đi mò tôm''.Vì vậy mà mẹlo cho các con lắm! Chuyện tàn ác nào mà họ không dám làm.Cái chiến thắng nầy vẫn còn làm họ ngỡngàng như đang sống trong mơ như các con. Cái màhọ phải làm ngay bây giờ là gom các con lạiđể ổn định tình thế. Ngày bắt giữcác con sẽ gần đây thôi, còn ngày về của các conthì không ai có thể đoán được. Sau lầnchiến thắng ở Trung Quốc một số sĩquan cao cấp của Trung Hoa quốc gia bị giết,một số vẫn còn bị giam giữ cho tớigiờ nầy. Họ sẽ không giết các con ngay,nhưng họ sẽ giết dần mòn các con ở trong tù.Việc làm nầy còn tàn ác hơn nhưng đốivới  người ngoạiquốc, họ vẫn được tiếng nhânđạo vì không có cảnh tắm máu ở miền Namnhư nhiều người dự đoán.

(các trang 129, 130)

 

     Trong văn chương Việt Nam của chúng ta, hìnhảnh bà mẹ  của các nhânvật chính diện thường đuợc lồng trongcác bà lão nếu không quê mùa thì cũng không có vốn liếngkiến thức và không có trình độ học vấn baonhiêu. Bà mẹ củaNam là một nhân vật đặcbiệt mà ngay phần đầu câu chuyện tác giả AnhVân đã giới thiệu là bà thích đọc sách. Cho nêngặp một bà già như thế trong Ác Mộng ĐêmDài  chúng ta không bỡ ngỡ.Kiến thức của bà không phải chỉ nhặtnhạnh ở sách vở mà còn ở kinh nghiệm sốngdồi dào của bà nữa. Bà còn làm cho chúng ta lạnhxương sống hơn nữa khi khuyên Nam trướckhi đi học tập cải tạo:

     Nam hỏi:

-- Sao mẹ lo lắng như vậy? Thôngcáo đã nói rõ ràng là chuẩn bị đồ ăn

trong mười ngày.

      Mẹ Namthở dài:

      -- Nếuđược như vậy là điều may mắn.

      -- Mẹ cóvẻ không tin.

      Mẹ Namnghiêm mặt :

      -- Mẹđã dặn các con bao nhiều lần, những gìngười cộng sản nói thì không nên tin. Con lại quênlời mẹ dặn rồi.

      -- Họđã ra thông cáo và người dân đã nghe rõ thông cáo đó.Chẳng lẽ, họ dám nói láo hay sao?

      --Chuyện gì họ cũng dám làm miễn có lợi chohọ.

      Nhìn sắcmặt có nét giận của mẹ, Nam không dám nói thêm.

      Giọngmẹ Nam dịu dàng hơn:

-- Dù không tin thì mình không biết phải làmsao nhưng nhớ, trong tù, họ sẽ kêu

con khai lý lịch và những việc làmcủa con trong quân đội. Con đã khai gì, phảinhớ ghi lại để khai lần sau cho giống.Nhớ khai trong bản lý lịch, hai người anhcủa con đi tập kết vào năm 1954. Họ sẽbắt các con khai đi khai lại nhiều lầnđể xem những lời khai có mâu thuẫn không.Phải dùng cái khôn ngoan của mình đối phó vớikẻ thù. Phải nhớ lần đầu tiên, con khainhững gì thì lần thứ hai cũng chỉ có thế.Nếu mỗi lần khai, con thêm một số chi tiếtthì họ cứ bắt con phải khai hoài để tìmhiểu thêm những việc con đã làm. Chuyện gìgiấu được thì cứ giấu. Thà họchụp tay mình còng chớ đừng tự ý đua tay chokẻ thù còng. Con nhớ chưa?

(các trang 161, 162)

 

     Có thể mẹ của Nam nhờ đọc hồiký của các tù nhân chánh trị dưới chếđộ Cộng Sản nên có sự hiểu biết sâurộng như thế. Nam quả thật có một bàmẹ tuyệt vời. Bà là ngọn đuốc soi sáng choNam đi trên con đường yêu nước, soi cho Namnhận diện bộ mặt tàn ác nhưng luôn giả nhângiả nghĩa của Cộng Sản. Nhưng tiếc thayvì còn ở trong vòng phong tỏa của Cộng Sản nên bàkhông soi được cái trí trá của bè lũ con buôn chínhtrị bên phía Quốc Gia của chúng ta ở hảingoại.

     Riêng bà Ngởi, mẹ của Vinh và Hiền có họclực cao hơn mẹ của Nam, nhưng không có nhậnđịnh sâu sắc như mẹ của Nam. Hoàn cảnhvà tâm sự của bà lại có chỗ ngắc ngoéo, éo le. Bàcó người yêu tên Ngân theo phe Việt Minh chống Tây.Đương sự hoạt động ở thànhphố, bị Tây bắt đưa về bót Catinat trakhảo cho đến chết. Do đó bà ghét Tây, ghét luônMỹ và phe Quóc Gia. Bà nghiêng cảm tình về  phe Việt Cộng vốn làthối thân của phe Việt Minh. Bà kết hôn vớiThiếu Tá Nghiêm (thuộc Quân Lực Việt Nam CộngHòa), cha của Vinh và Hiền để có chỗ che chở.Hôn nhân không có tình yêu làm bà thất vọng. Cho nên bà hamtiền, làm đủ mọi cách để có tiền, dùphải lén lút làm ăn với bọn Cộng Sảnđể bán đứng Miền Nam Việt Nam đinữa. Lỗ hổng tâm lý của bà phải có tiềntrám đầy mới tạo cho bà sự thăng bằng.Sau ngày 30/4/1975, lúc đầu bà chạy theo chánh thểmới để bảo vệ tài sản của mình.Nhưng sau bao lần chứng kiến cái cách cướpnhà đoạt của do các cán bộ miền Bắclộng hành, bà bắt đầu suy nghĩ và đặtlại vấn đề. Cái chết của Vinh làm cho bàkhám phá một sự thật đau lòng: người con traiyêu quý của bà muốn chuộc lại lỗi lầmcủa bà nên hy sinh dấn thân vào tổ chức kháng chiếnchống bạo quyền, không ngại hiểm nguyđến sinh mệnh.

    Với hành động đốt nhà của mìnhrồi tự thiêu luôn, bà Ngởi chứng tỏ sựphản kháng của mình là cách phản kháng song đôi, tiêucực và tích cực, chủ động lẫn thụđộng. Trong truyện, sau khi phục rượu chobọn công an say như chết, bà nổi lửa tựthiêu, nhưng tác giả không nói rõ bọn công an có thoátkhỏi biển lửa hay không? Nhưng ngườiđọc tin rằng, men rượu cực mạnh làm chotứ chi bọn chúng rũ liệt, nếu  chúng không biến thành tro than thìcũng  bị quay bịnướng như lợn như gà.

     Sau đây là tâm sự của bà Ngởi vào đêmcuối đời của bà:

      Cái chếtcủa đứa con thương yêu vẫn còn rỉ máutrong tim bà. Nhu cầu tình cảm hiện giờ của bà làhai đứa con, nay chúng đã bỏ ra đi thì bà cầngì nữa? Sợ gì nữa? Trong đời sống,điều làm nguời ta sợ hãi là sự chết,nhưng với bà bây giờ cái chết không còn làm bà sợthì bà sợ gì mấy thằng trong Ủy Ban Hành Chánh. Cáichết đối với bà là lối thoát êm đẹpnhứt, một mơ ước quái đản mà bà đãnghĩ ngợi tới luôn và bà đã chuẩn bịtất cả cho bà. Sở dĩ bà vẫn còn nấn náđến ngày hôm nay cũng chỉ để chờ tintức Hiền, xem con bà đã đến bến bờtự do chưa để bà yên tâm ra đi. Bây giờ tìnhthế bắt buộc phải đi sớm hơn dựđịnh thì đi, có gì mà sợ. Biết đâu trong cõithiên thu đó, bà sẽ gặp lại Vinh, đứa contrai thương yêu của bà và biết đâu trong cõisống không thù hận đó, con bà sẽ tha thứ cho bà.

      Đếnlúc tuổi già, bao nhiêu bất hạnh xảy đến, bàmới hối hận là trong quá khứ, bà đã sốngvới quan niệm sai lầm, coi tiền bạc mới làđiều đáng kể. Bà đã không ngần ngại gâyra bao tội lỗi với chồng con, với đấtnước. Những ngày tháng cuối đời, bà đã ýthức được điều đó nên chẳng còn thathiết gì đến sản nghiệp nầy và cũnglần đầu tiên trong đời bà cảm thấyhối tiếc về những chuyện đã làm. Bàmuốn quay về với Chúa một lần nữa,nhưng chiếc cầu liên lạc giữa bà và Chúa đãgảy.

      Thuởtrẻ, nhiều lần bà đứng cầu nguyệntrong Hội Thánh, xưng mọi tội lỗi ra với Chađể được thảnh thơi vì tin rằngtội lỗi đã được tha. Bà muốnđược trong sạch, không một vết nhơtội lỗi nào để được giống nhưChúa, nhưng đồng tiền đã đẩy bà xa cáchChúa. Bà đã có một thứ thần tượng khácđể tôn thờ. Đó là tiền! Là Tiền!Đồng tiền là tất cả. Bà đã không ngầnngại tiếp tay với kẻ thù để đặtmột thứ chủ nghĩa phi nhân lên đầu lêncổ đồng bào bà, cái thứ chủ nghĩa coimạng sống con người như rơm rác và đangbiến đồng bào bà thành những con người khôngcó trái tim. Bà từng chuyển vũ khí, thuốc tây trênđường thủy bằng những chiếcthuyền bán hàng bông trên sông. Bà đã từng tổ chứcnhững đám tang mà trong quan tài không có ngườichết, chỉ chứa vũ khí và thuốc tây rồi banđêm kẻ thù đến đào mang lấy về. Tronglúc tiền bạc tuôn vào như nước, bà say tiền,không nhìn thấy tội lỗi. Càng ngày bà càng đi sâu vàotội lỗi hơn.

(các trang 479, 480, 481)

*

*  *

     Có thể bảo ngòi bút của Anh Vân làm mộtcuộc viễn du hào hứng qua bốn giai đoạn lịchsử: ngày tàn của Miền Nam Việt Nam, giaiđoạn đầu của nền cai trị độcác của bọn giặc đỏ sau khi cưỡngchiếm miền Nam, giai đoạn nhục nhằnkhốn khổ của những kẻ vượt biênphải trả giá tự do rất đắt. Và sau hếtlà sinh hoạt của lũ mị dân và của những kiềubào nhiệt tâm yêu nước ở hải ngoại.

      Đa số những nhà văn có tâm huyếtthường đem tâm tình viết lịch sử. Sửgia thì chỉ có việc ghi chép mọi lớp sóng phếhưng của lịch sử dân tộc sao cho trung thực,cho chính xác. Thỉnh thoảng, họ phê phán các chính sáchcủa các triều đại, của các chếđộ, phê phán hành động của các nhân vậtlịch sử, chứ không dám đá động tới nhânsinh quan, cảm nghĩ của các nhân vật lịch sửđó. Còn nhà văn thì dùng một giai đoạn lịchsử nào đó để làm đề tài cho tác phẩmcủa mình.  Họ có quyềnsửa đổi chút ít hành động của các nhânvật lịch sử mà họ dùng làm nhân vật cho tácphẩm mình.  Họ có quyềnthêm thắt vai nhân vật giả tưởng có liên quantới các nhân vật lịch sử để đôi bêncùng hoạt động hay tương tranh trên các ván cờlịch sử. Và để tác phẩm tươi máthoặc ướt át sương mưa trữ tình lãngmạn, tác giả lịch sử tiểu thuyết cóthể nặn ra những giai nhân tưởng tượngđể cho họ bắt liên hệ cùng nhân vật anh hùngdân tộc. Đó là trường hợp Lan Khai đãcấu tạo cô nàng nữ hiệp giả trai mặc áoxanh để bắt tình với Bắc Bình VươngNguyễn Huệ trong quyển Chàng Áo Xanh.  Nữ sĩ Kathleen Windsor trongquyển Ambre  đã tạo ranàng Ambre sắc nước hương trời đểdan díu với vua George Đệ Nhị nước Anh. Tácgiả cuốn Phản Đường hay tác giảquyển dâm thư Như Ý Quân đã tạo ra chàng Tiết Ngao Tào với tài sànhđiệu trong thú gối chăn để làm thỏa mãntình dục cho Nữ Hoàng Vũ Tắc Thiên... 

      Ác Mộng Đêm Dài nếu trình làng trước đây 15 năm là mộtcuốn tiểu thuyết hiện thực phản ảnhsinh hoạt các cộng động kiều bào ở hảingoại. Bây giờ nó trở thành một cuốn  dả sử tiểuthuyết  với các nhânvật hư cấu chường mặt ra sân khấucuộc đời, còn những nhân vật có thậtnhư Hoàng Cơ Minh và bè lũ của mặt trậnchỉ được xuất hiện trên những dòngthuyết thoại đơn sơ và gảy gọn... Hayđúng ra đây là quyển tiểu thuyết hiệnthực lấy bốn giai đoạn lịch sử khácnhau để dựng nên bối cảnh khác nhau trongbốn giai đoạn thời gian kế tiếp nhau.

     Tác giả Anh Vân viết tác phẩm Ác Mộng ĐêmDài  bằng nướcmắt, bằng trái tim thành khẩn. Anh như nhập vàomỗi nhân vật và đồng hóa với họđể cảm xúc, để tư duy theo mệnhnước nổi trôi, theo sự tráo trở của bọnngười giả danh đi làm lịch sử bằng cáchbuôn người ái quốc, bằng cách hủy diệttruyền thống tin yêu của dân tộc. Đây cũng labản cáo trạng đen, một bản tường trìnhđẫm máu để chúng ta suy gẫm, đểnhững thế hệ mai sau nắm vững sự thậtđau lòng về những kẻ trưởng thành từcuộc nội chiến Quốc Cộng cho đến khihọ thoát ly địa ngục Cộng Sản đểdịnh cư ở hải ngoại. Và tác phẩm còn chochúng ta thấy tác giả  làmột kẻ yêu đương nồng nhiệt thiếtthành  khi anh hóa thân nhậpcuộc vào các nhân vật xương sống trong tácphẩm như Nam, Sử, Hiền và Lan, làm cho tác phẩmđa dạng tình người và tươi mát mạchsống. Ngoài ra, anh còn chứng tỏ mình là một tácgiả  ưu tư vớicăn phần thê thảm của tổ quốc qua hànhđộng và nếp tư duy của các nhân vật ấy.