Dinh Gia Long trong dòng lịch sử cận đại của Sài Gòn

Dinh Gia Long trong dòng lịch sử cận đại của Sài Gòn

Khi nóiđến những những dinh thựở Sài Gòn người tathường chỉ nhắc đến Dinh ÐộcLập, rất ít người nhớ haybiết đến Dinh Gia Long mặc dù Dinh nàynằm cách Dinh Ðộc Lập chỉ có mộtcon đường, và cũng đãtừng đóng nhiều vai trò vàchứng kiến rất nhiều biến cố quantrọng xảy ra trong khoảng thời gian hơn 100năm qua của thành phố Sài Gòn. Bài viết này cốgắng ghi lại lịch sử của Dinh Gia Longtrong bối cảnh đó.

Hình mặt tiềncủa Dinh Gia Long (Nguồn: Internet)

So với DinhÐộc Lập, Dinh Gia Long nhỏ hơn rất nhiều,chỉ chiếm một diện tích khoảng gần 2mẫu, và giới hạn bởi 4 con đườngnhư sau:

● Phíatrước mặt: đường Gia Long (naylà đường Lý Tự Trọng)

● Phía sau lưng:đường Lê Thánh Tôn (nay vẫn làđường Lê Thánh Tôn)

● Phía bên tay phải(từ đường Gia Long nhìn vào):đường Công Lý (nay làđường Nam Kỳ Khởi Nghĩa)

● Phía bên taytrái (từ đường Gia Long nhìnvào): đường Pasteur (nay vẫn làđường Pasteur)

Kiến trúc sư Alfred Foulhoux(1840-1892)

Kiếntrúc sư người Pháp đã thiếtkế Dinh Gia Long là ông Alfred Foulhoux (1840-1892). Ông sinh ngày 23-9-1840 tại làngMauzun, thuộc tỉnh Puy-de-Dôme, ở giữanước Pháp, với thành phốClermont-Ferrand là tỉnh lỵ Ông theo học ngành kiếntrúc trong thời gian 1862-1870 tạitrường Ėcole des Beaux Arts ở Paris, vàsang làm việc tại Sài Gòn vào năm1874, đãm nhận chức vụ Giám Ðốc SởCông Trình Dân Sự (Directeur des Bâtiments Civils). Ðến năm 1879, ôngđược Le Myre de Vilers (1833-1918, làm ThốngÐốc Nam Kỳ trong khoảng thời gian 1879-1882)cử làm Kiến-Trúc-Sư-Trưởng(Architecte-en-Chef) chịu trách nhiệm thiết kếcho các công trình dân sự cho toàn thuộcđịa. Ông chính làngười đã vẻ kiểu cho một sốnhững công trình dân sự cho thành phốSài Gòn vẫn tồn tại cho đến ngàynay: Dinh Gia Long, Tòa án, Bưu điện, Trụsở Hải quan. Ôngmất ngày 20-1-1892 lúc 52 tuổi tại SàiGòn sau một cơn bệnh ngắn và đượcan táng trong nghĩa trang của thành phố(tại địa điểm ngày nay là Công Viên LêVăn Tám), với ngôi mộ trong hìnhdưới đây: ^[1]

Hình ngôi mộcủa Kiến trức sư Alfred Foulhoux (Nguồn: Internet)

Dinh Gia Long trong thời giantrước 1945

Lúckhởi đầu, Alfred Foulhoux đượcchỉ thị vẽ kiểu cho một Viện BảoTàng Thương Mại sẽ đượcsử dụng làm nơi triển lãm các sản phẩm củađất Nam Kỳ. Ðếnnữa chừng thì mới có lệnhlà tòa nhà sẽ làm nơi cư trú cho vịPhó Toàn Quyền Ðông Dương nên Alfred Foulhouxphải điều chỉnh bãn vẽ lại rấtnhiều. Việc xây cấtbắt đầu vào năm 1885 và hoànthành vào năm 1890. Vị Phó Toàn Quyền vào cư ngụtrong Dinh Gia Long đầu tiên là ông Henri Eloi Danel (làmPhó Toàn Quyền từ ngày 9-8- 1889đến ngày 11-9-1892). Người dân Nam Kỳ lúc đóthường gọi tòa nhà này là Dinh Phó Soái.^[2]

Sau ông Danel,các vị Phó Toàn Qyền ngườiPháp thay nhau tiếp tục làm chủ Dinh Gia Long.^[3] Từ năm 1892 đếnnăm 1911, đã có thêm tất cả 14 vịPhó Toàn Quyền khác (trong số 14 vịnày có một số vị đãm nhiệmchức vụ này 2 hay 3 lần) cư ngụ trongDinh Gia Long. Ðó làcác ông:

● AugustinJulien Fourès

● EugèneAuguste Navelle

● AlexandreAntoine Ėtienne Gustave Duclos

● Gustave GuillaumeSandret

● AngeEugène Nicolai

● ĖdouardPicanon

● FerdinandGeorges Jules Bocquet

● Louis PaulLuce

● HenriFélix de Lamothe

● FrançoisPierre Rodier

● OlivierCharles Arthur de Lalande de Calan

● Louis AlphonseBonhoure

● Ernest Outrey

● Jules MauriceGourbeil

Từnăm 1912, chính phủ Pháp bỏ chứcvụ Phó Toàn Quyền Ðông Dương và thaybằng chức vụ Thống Ðốc Nam Kỳ. Từ 1912 cho đếnngày 9-3-1945 (khi quân Nhựt đảo chánh,lật đổ chính quyền Pháp) đãcó thêm tất cả 16 vị Thống Ðốc Nam Kỳ(trong số 16 vị này cũng có một sốvị đãm nhận chức vụ này 2 hay 3lần) cư ngụ trong Dinh Gia Long. Ðó là các ông:

● Jules MauriceGourbeil

● Leon Destenay

● Maurice JosephLe Gallen

● LouisFélix Marie Ėdouard Rivet

● GeorgesRené Gaston Maspéro

● Paul AchilleMichel Quesnel

● MauriceCognacq

● AugusteEugène Ludovic Tholance

● AristideEugène Le Foi

● Paul MarieAlexis Joseph Blanchard de la Brosse

● EugèneHenri Roger Eutrope

● Jean-FélixKrautheimer

● PierreAndré Michel Pagès

● Henri Georges Rivoal

● RenéVeber

● ErnestThimothée Hoeffel

Dinh Gia Long đổi chủ liêntục trong năm 1945

Trongthời gian Thế Chiến II (1939-1945), nướcPháp thua trận bị Ðức chiếm đóngphân nửa lãnh thổ ớ phía Bắc,với thủ đô Paris nằm trong sựkiểm soát của Ðức. Phía Nam còn thuộc chính phủ Phápvới Quốc Trưởng là Thống ChếPhilippe Pétain, và đặt thủ đô tạithành phố Vichy. NhựtBản, cùng ở trong phe trục vớiÐức, lúc bấy giờ đang cóchiến tranh với Trung Hoa nên cần phảiđóng quân ở Việt Nam để cóthể kiểm soát đường xe lửaHải Phòng – Vân Nam, hầu cắt đứtđường tiếp tế của Hoa Kỳtừ bên ngoài vào cho Trung Hoa. Nhựt thương thuyếtvới Chính phủ Pháp tại Vichy vềviệc này nhưng thấy Pháp cố tìnhkéo dài việc thương thuyết, Nhựtsử dụng vũ lực đánh chiếmcác vị trí quan trọng ở biên giớiHoa-Việt như Ðồng Ðăng, Lạng Sơn, sauđó chiếm Hải Phòng, Ðồ Sơn, PhủLạng Thương, và sau cùng sân bay Gia Lâm (HàNội). Chính phủPháp phải đồng ý cho Nhựt vàođóng quân tại Việt Nam từ cuối năm1940. Tuy nhiên Nhựtvẫn để cho chính quyền Pháp tiếptục nắm quyền tại Việt Nam. Sang đầu năm 1945, vòngvây của quân Mỹ ngày càng xiết chặt, phicơ Mỹ hàng ngày oanh tạc các mục tiêu quânsự của Nhựt tại Việt Nam, Nhựtsợ Pháp sẽ làm nội ứng choMỹ nên quyết định ra tay trước. Ðêm 9-3-1945, quân Nhựt trênkhắp Ðông Dương đồng loạt tấnchiếm các cơ sở chính quyền củaPháp, bắt giam tất cả các cấpchỉ huy huy dân sự và quân sự củaPháp, trong đó, dĩ nhiên, là có cảvị chủ nhân của Dinh Gia Long lúc bấygiờ là Thống Ðốc Nam Kỳ ErnestThimothée Hoeffel. Dinh Gia Long lại có chủnhân mới là Thống Ðốc Nhựt YoshioMinoda nhưng ông này cũng sẽ không chiếm ngụDinh được bao lâu.

Vua BảoÐại nhân cơ hội việc Nhựt lậtđổ chính quyền Pháp, chớpthời cơ, tuyên bố Viêt Nam độc lập,xóa bỏ tất cả các hòa ướcbất bình đẳng mà Pháp đãbuộc triều đình Huế ký kết vàocuối thế kỷ 19 và bổ nhiệm họcgiả Trần Trọng Kim thành lập chínhphủ đầu tiên cho Việt Nam.^[4] Một trongnhững công tác quan trọng của Chínhphủ là thương thuyết với Nhựtđể lấy lại đất Nam Kỳ cho ViệtNam. Thủ Tướng Trần Trọng Kim đãđích thân ra Hà Nội gặp gởvà trao đổi với Tướng TsuchihachiYuitsui, Toàn Quyền Ðông Dương của Nhựtvà ông đã thành công.^[5] Ngày 3-8-1945, trong mộtbuổi họp của Chính phủ, ThủTướng Trần Trọng Kim đã đềcử ông Nguyễn Văn Sâm, một nhân sĩngười Miền Nam giữ chức vụKhâm Sai Nam Bộ và không có ai phản đốicả. Ngày hôm sau, vuaBảo Ðại ban chiếu chính thức bổnhiệm ông Sâm làm Khâm Sai Nam Bộ. Việc ông Sâm đi xe hơivào Sài Gòn để nhận chức làcả một cuộc phiêu lưu, đầy bấttrắc, hiểm nguy vì bị Việt Minh gâyrất nhiều khó khăn, ngay cả bắt giamông Sâm tại Khánh Hòa.^[6] Saucùng, Khâm Sai Nam Bộ Nguyễn Văn Sâm cũng vềđược đến Sài Gòn,được Thống Ðốc Nhựt Minoda (lúcđó Nhựt đã đầu hàngÐồng Minh rồi) tiếp đón và giao trảDinh Gia Long. Ông Sâm làm chủDinh Gia Long trong một thời gian vô cùngngắn ngủi. Tình hình chính trịtại Việt Nam thay đổi nhanh chóng. Chỉ trong vòng mấyngày mà hàng loạt biến cố quan trọngđã xảy ra. TạiHà Nội, ngày 23-8-1945, Hồ Chí Minh thànhlập Chính phủ Lâm Thời. Tại Huế, ngày 24-8-1945,vua Bảo Ðại chính thức ban chiếu thoáivị ở Huế, trao quyền cho Chính phủ lâmthời. Tại SàiGòn, ngày hôm sau, 25-8-1945, Việt Minh cũngcướp chính quyền và thành lậpỦy Ban Hành Chánh Lâm Thời Nam Bộ (gọitắt là Lâm Ủy Hành Chánh Nam Bộ) doTrần Văn Giàu đứng đầu. Ông Nguyễn Văn Sâm phải giaoDinh Gia Long cho Trần Văn Giàu dùng làm trụsở của Lâm Ủy Nam Bộ. Nhưng rồi Lâm Ủy NamBộ cũng không chiếm ngụ Dinh Gia Longđược bao lâu.

Theo thỏathuận của phe Ðồng Minh, sau khi Nhựtđầu hàng, quân Trung Hoa sẽ vào Việt Namđể giải giới quân Nhựt ởphía Bắc vĩ tuyến 16, và quân Anh sẽgiải giới quân Nhựt ở phía Nam. Thi hành quyết địnhnày, quân Anh vào Sài Gòn ngày 13-9-1945 đểgiải giới quân Nhựt, họ chiếm Dinh GiaLong để làm trụ sở, Lâm Ủy Nam Bộ(lúc này đã đổi tên thành Ủy BanNhân Dân Nam Bộ) phải dọn về Dinh Ðốc Lý(sau này là Tòa Ðô Chính Sài Gòn). Sau đó quân Pháp,dưới quyền chỉ huy của TướngPhilippe Leclerc, được sự thỏathuận của Anh, tiến vào tái chiếm SàiGòn. Tướng Leclerclà chủ nhân mới của Dinh Gia Long. Từ đó Dinh Gia Longtrở thành nơi cư ngụ của Ủy ViênCộng Hòa Pháp. Kháng chiến chống Pháp bắtđầu ở Nam Bộ.

Dinh Gia Long trong thời kỳ 1946-49

Sau khi chiếmlại trọn Nam Kỳ, Pháp bắt đầudòm ngó tới Miền Bắc. Ðể tạo bộ mặtđoàn kết quốc gia, Hồ Chi Minh cải tổchính phủ và thành lập Chính phủ Liênhiệp với sự tham gia của một sốnhân sĩ thuộc các đảng phái quốc giavào ngày 2-3-1946.^[7] Ngày 5-3-1946, sau khi thihành xong nhiệm vụ giải giới quânNhựt, quân Anh rút khỏi Nam Bộ. Trong khi đó, quân Trung Hoavẫn chưa chịu rút ra khỏi MiềnBắc. Pháp phảiđiều đình với Trung Hoa và kýhiệp ước Pháp – Hoa ngày 28-2-1946,đồng ý trả lại Trung Hoa những tôgiới mà Pháp đã chiếm trong thếkỷ 19; ngược lại Trung Hoa đồng ýđể cho Pháp vào thay thế để giảigiới quân Nhựt ở Bắc Bộ. Trước tình thếnày, Hồ Chí Minh phải ký vớiPháp Hiệp Ước Sơ Bộ 6-3-1946,đồng ý cho Pháp đem 15.000 quân vàoMiền Bắc để giải giới quânNhựt. Pháp vàViệt Nam họp hội nghị ở Ðà Lạtngày 17-4-1946 để bàn thêm về HiệpƯớc Sơ Bộ nhưng không có kếtquả. Ngày 27-5-1946 HồChí Minh dẫn một phái đoàn sang Phápdự Hội Nghị Fontainebleau để tiếptục điều đình.

Ðể ngănchận việc Nam Kỳ có thể trả lại choViệt Nam, Ủy Viên Cộng Hòa Pháp JeanSédille, được sự đồng ývà hỗ trợ của Cao Ủy Pháp Georges Thierryd’Argenlieu, cho tiến hành việc tách Nam Kỳ rakhỏi Việt Nam. Ngày7-5-1946, Chính phủ Cộng Hòa Tự TrịNam Kỳ được thành lập vớiBác sĩ Nguyễn Văn Thinh làm ThủTướng. Chỉđược nửa năm, ngày 9-11-1946,Thủ Tướng Thinh tự tử. Bác sĩ Lê Văn Hoạchđược cử lên thay vào ngày15-11-1946, và một năm sau, ngày 23-5-1947, Pháptrao trả Dinh Gia Long để làm trụ sởcho chính phủ Nam Kỳ Tự Trị này.^{[8, 9]}

Cũng trongkhoảng thời gian này, đối vớiCựu Hoàng Bảo Ðại, đã cónhiều biến cố bất ngờ và quantrọng đưa đến việc trở lạichính trường của Ngài. Sau khi thoái vị, Ngàiđã ra Hà Nội và nhận làm CốVấn cho Chính phủ Lâm Thời. Ngày 16-3-1946, Chính phủcử Ngài và một phái đoànthiện chí đi Trùng Khánh với mụcđích tạo một bang giao tốt vớiChính phủ Trung Hoa Dân Quốc của Thống ChếTưởng Giới Thạch. Mục đích này khôngđạt được, và phái đoàntrở về Việt Nam ngày 15-4-1946, riêngCựu Hoàng bị bỏ lại. Ngài ở Côn Minh mộtthời gian gần nữa năm và ngày15-9-1946 Ngài sang Hong Kong.^[10] Cuối năm đó,cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổvào ngày 19-12-1946. Lúcđầu Pháp thắng thế, chiếmđóng các thành phố, tỉnh lỵ củaMiền Bắc. Nhưngcàng về sau, lực lượng khángchiến càng mạnh hơn và Pháp bắtđầu rơi vào thế phòng thủ vàthụ động. Khôngthể thắng về quân sựđược, Pháp cần một giải phápvề chính trị cho Viêt Nam. Pháp tìm cách tiếp xúc vớiCựu Hoàng. Ngày6-7-1947 báo chí loan tin: “Nhiều giới, cảViệt lẩn Pháp, đã nêu vấn đế:Pháp nên nghĩ tới việc điều-đìnhvới Cựu-Hoàng Bảo-Ðại, thìhơn là điều-đình vớiHồ-Chí-Minh.” ^[11] Qua tháng 8-1947, ngày 12,một cuộc biểu tình lớn đãdiễn ra tại Huế ủng hộ CựuHoàng. Một tuần sau,ngày 18-8, “Nhiều đoàn-thể chính-trị nhómhọp và gửi điện sang Hong Kong yêu cầuC.H. Bảo-Ðại về nước, vàđứng ra điều-đình vớiPháp.” ^[12] Ngày 1-9-1947, tại HàNội, một cuộc biểu tình lớn ủnghộ Cựu Hoàng cũng đã diễnra. Ngày 5-9-1947, tại HongKong, Cựu Hoàng tuyên bố với báochí Ngài sẳn sàng tiếp đạidiện của dân chúng. Ngày 9-9-1947, một đoàn đại biểugồm 24 người đại diện cho cácđảng phái và đoàn thể sang Hong Kongđể gặp Cựu Hoàng trình bàynguyện vọng chung là “…yêu cầu Cựu hoàngBảo Ðại, người đại diệnđộc nhất, đủ tư cách của dântộc Việt Nam ra chấp chính và mởcuộc đàm phán với nướcPháp, hầu tái lập hòa bình ởViệt Nam và thực hiện hòa bìnhvà độc lập.” ^[13] Vềphía Pháp, Cao Ủy, Emile Bollaert, trong một diểnvăn đọc tại Hà Ðông, vào ngày10-9-1947, cũng tuyên bố Pháp ưng thuận vềnguyên tắc trao trả độc lập cho ViệtNam.^[14]Sau cùng, ngày 14-9-1947, tại Sài Gòn, cũngđã diễn ra một cuộc biểu tìnhlớn ủng hộ Cựu Hoàng. Ðến đây thì mọiviệc đã rõ ràng: dân chúng Việt Namở cả 3 miền Nam Trung Bắc đều mongmuốn Cựu Hoàng trở về nướcđể lãnh đạo cuộc thươngthuyết với Pháp hầu lấy lạiđộc lập cho Việt Nam. Cuối năm 1947, Cựu Hoàng gặpBollaert tại Vịnh Hạ Long và sau đóNgài sang Pháp tiếp tục thương thuyếtvới Chính phủ Pháp. Trong tiến trình thươngthuyết này, Cựu Hoàng đề ra 2 mụctiêu phải đạt được: 1) độclập, nghĩa là Pháp phải trao trả hoàntoàn chủ quyền cho Việt Nam, và, 2) thốngnhứt, nghĩa là Pháp phải trả Nam Kỳlại cho VIệt Nam. Chính vì mục tiêu thứ nhì nàymà việc thương thuyết kéo dài mãicho đến ngày 23-4-1949 khi Hội Nghị Nam Kỳ “biểuquyết với đa số, sự tái nhậpcủa Nam-Kỳ vào Quốc-Gia V.N.” ^[15]Ngàyhôm sau, 24-4-1949, Cựu Hoàng mới chịu lênđường về nước, và ngày1-7-1949, Ngài thành lập Chính phủ,đích thân đãm nhận chức vụThủ Tướng, chia VN làm 3 phần gọilà Bắc Việt, Trung Việt và Nam Việtvới mỗi phần có 1 vị Thủ Hiếnđứng đầu.

Dinh Gia Long trong thời kỳ 1950-1955

Ông Trần VănHữu được bổ nhiệm giữchức Thủ Hiến Nam Việt. Dinh Gia Long trở thành DinhThủ Hiến Nam Việt. Ngày 9-1-1950, học sinh Sài Gòn biểutình đòi Pháp trả tự do cho mộtsố học sinh trường Pertus Ký đãbị Pháp bắt vào cuối năm 1949. Học sinh kéo nhau đếnDinh Thủ Hiến, xô xát với cảnh binh vàcảnh binh đã nổ súng gây tửthương cho một học sinh của TrườngPetrus Ký là anh Trần Văn Ỏn. Ðám tang Trần Văn Ỏn,vào ngày 12-1-1950 với hàng trăm ngànngười tham gia, là một sự kiệnđáng ghi nhớ trong lịch sử củathành phố Sài Gòn.

Từ 1950 đếntháng 6-1954 Dinh Gia Long tiếp tục đóng vaitrò Dinh Thủ Hiến Nam Việt. Sau khi ông Ngô Ðình Diệmđược bổ nhiệm làm ThủTướng vào cuối tháng 6-1954, Dinh Gia Longtrở thành Dinh Thủ Tướng, vàđược Ðức Quốc TrưởngBảo Ðại chính thức đặt tênlà Dinh Gia Long, với đường LaGrandière chạy ngang trước mặt Dinhcũng được đổi tên thànhđường Gia Long.

Dinh Gia Long trong thời kỳ 1955-1961

Ngày 23-10-1955,Chính phủ Ngô Ðình Diệm tổ chứcTrưng Cấu Dân Ý truất phế QuốcTrưởng Bảo Ðại, và ngày 26-10-1955tuyên bố thành lập Việt Nam Cộng Hòa (VNCH)với ông Diệm làm Tổng Thống.

Tổng Thống NgôÐình Diệm sử dụng Dinh Ðộc Lậplàm Dinh Tổng Thống, và Dinh Gia Longđược chỉ định làm Dinh QuốcKhách dùng làm nơi cư ngụ cho cácvị Quốc Trưởng đến viếng thămchính thức VNCH. Trongthời gian này, Dinh Gia Long đã có dịpđược sử dụng làm nơi trúngụ chính thức của các vị QuốcTrưởng sau đây:

● Tổng ThốngLý Thừa Vản của Ðại Hàn: tháng11-1958

● Tổng ThốngRajendra Prasad của Ân Ðộ: tháng 3-1959

● Tổng ThốngCarlos Garcia của Phi Luật Tân: tháng 4-1959

● Quốc VươngBhumibol Adulyadej và Hoàng Hậu Sikirit của TháiLan: tháng 12-1959

Dinh Gia Long trong thời kỳ 1962-1966

Ngày 27-2-1962, haiphi công Nguyễn Văn Cử và Phạm PhúQuốc của Không Quân VNCH đã đội bom vàphá hủy một phần Dinh Ðộc Lập. Tổng Thống Ngô ÐìnhDiệm phải tạm thời dọn về sinhsống và làm việc tại Dinh Gia Long.

Khi cuộcđảo chánh của các tướng lãnhdưới sự chỉ huy của TrungTướng Dương Văn Minh diễn ra vàongày 1-11-1963, Dinh Gia Long là một mục tiêu quantrọng mà quân đảo chánh phải đánhchiếm. Các lực lượngđảo chánh đã giao tranh với cácbinh sĩ của Lữ Ðoàn Phòng Vệ PhủTổng Thống suốt từ chiếu ngày 1-11đến sáng ngày 2-11 mới chiếmđược Dinh sau khi binh sĩ của LữÐoàn chịu đầu hàng. Dinh Gia Long đã bịthiệt hại rất nặng nề. (Sau vụ đảo chánhnày bổng có tin đồn về sựhiện diện của một đường hầmbí mật trong Dinh Gia Long đã giúp cho hai anh emông Diệm – Nhu thoát ra khỏi Dinh mà quânđảo chánh không hay biết gì cả. Về sau, tin đồn nàyđược xác nhận là đúng:hầm này được xây cất gấp rútsau vụ Dinh Ðộc Lập bị ném bom, khá kiêncố để có thể chống lại đạntrọng pháo hay bom 500 kg.^[16])

Sau khiđược tái thiết, trong khoảngthời gian 1964-1965, Dinh Gia Long đượcsử dụng làm Dinh Quốc Trưởng,nơi cư ngụ và làm việc của QuốcTrưởng Phan Khắc Sửu. Dinh Gia Long đã là nơichứng kiến sự thành lập của haichính phủ dân sự Trần Văn Hương(từ 4-11-1964 đến 27-1-1965) và Phan Huy Quát(từ 16-2-1965 đến 18-6-1965).

Hình QuốcTrưởng Phan Khắc Sửu vớiChính Phủ Trần Văn Hương trướcDinh Gia Long chụp vào ngày 4-11-1964

Hình QuốcTrưởng Phan Khắc Sửu vớiChính Phủ Phan Huy Quát trước Dinh Gia Longchụp vào ngày 16-2-1965

Sau cuộc khủnghoảng nội các (bắt đầu vàocuối tháng 5-1966) đưa đến việc phe quânnhân lên nắm chính quyền (từ ngày19-6-1966), Dinh Gia Long trở thành Phủ ChủTỊch Ủy Ban Lãnh Ðạo Quốc Gia, nơiđặt văn phòng làm việc của TrungTướng Nguyễn Văn Thiệu, Chủ TỊchỦy Ban. Sau khi Dinh ÐộcLập mới được khánh Thànhvào ngày 30-10-1966 thì Trung TướngThiệu dọn vào làm việc tại Dinh ÐộcLập. Một thờigian sau khi nền Ðệ Nhị Cộng Hòađược thành lập (theo Hiến Pháp banhành ngày 1-4-1967), Dinh Gia Long đượcchỉ định làm trụ sở của TốiCao Pháp Viện cho mãi đến ngày30-4-1975.

Hiện nay Dinh GiaLong được sử dụng làm trụsở của Viện Bảo Tàng Thành phốHồ Chí Minh (từ ngày 13-12-1999).

Hình một phòngtrưng bày trong Viện Bảo Tàng TPHCM hiện nay

Thay Lời Kết

Sau hơn mộtthế kỷ hiện diện như một dinh thựhàng đầu tại thành phố Sài Gòn,chứng kiến không biết bao nhiêu biến cố quantrọng về chính trị và quân sựcủa Việt Nam nói chung và Nam Kỳ nói riêng,cũng như trãi qua không biết bao nhiều đờichủ nhân hết người Pháp rồiđến người Việt Nam (không kể mộtvài trường hợp của ngườiNhựt và người Anh), Dinh Gia Long, saucùng, đã được sử dụngđúng với chức năng màngười vẽ kiểu cho nó, kiến trúcsư người Pháp Alfred Foulhoux, đã nhậnđược chỉ thị để thựchiện: làm trụ sở cho một việnbảo tàng.

____________________________

Ghi Chú:

1 . Foulhoux’s Saigon, tài liệutrực tuyến, có thể đọc toànvăn tại địa chỉ Internet sau đây: http://www.historicvietnam.com/foulhouxs-saigon/

2. Dinh Gia Long, tài liệutrực tuyến, có thể đọc toànvăn tại địa chỉ Internet sau đây: https://honngocviendong.vn/2016/03/28/dinh-gia-long/

3. List of administrators of the French colony of Cochinchina, tài liệu trựctuyến, có thể đọc toàn văn tạiđịa chỉ Internet sau đây: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_administrators_of_the_French_colony_of_Cochinchina

4. Phạm Cao Dương. Trước khi bảolụt tràn tới: Bảo Ðại – Trần TrọngKim và Ðế Quốc Việt Nam (9/3/1945 – 30/8/1945). San Bernardino, Calif.: TruyềnThống Việt, 2017. Tr. 43.

5. Phạm Cao Dương, sđd, tr. 228-233.

6. Nguyễn Kỳ Nam. Hồi ký: 1925-1964. Tập II: 1945-1954. [SàiGòn]: [Không ghi nhà xuất bản], 1964. Tr. 34-48. Lúc bấy giờ ông Nguyễn Kỳ Namlà Ðặc Ủy Viên của Bộ Tư Pháp(mà Bộ Trưởng là Luật sưTrịnh Ðình Thảo) cùng đi, và sau cùng,chính ông là người lái chiếc hơihiệu Ford này đưa Ông Sâm về đếntận Dinh Gia Long ở Sài Gòn.

7. Ðoàn Thêm. Haimươi năm qua: việc từng ngày (1945-1964);tựa của Lãng Nhân. Los Alamitos, Calif.: Xuân Thu tái bản, [1979?]. Tr. 20.

8. Dinh Gia Long, tài liệu đãdẫn ở ghi chú số 2.

9. Ðoàn Thêm, sđd, tr. 34.

10. Bảo Ðại. Conrồng Việt Nam: hồi ký chính trị (1913-1987). [Không ghi nơi xuất bản]:Nguyễn Phước Tộc xuất bàn, 1990. Tr. 237-249.

11. Ðoàn Thêm, sđd, tr. 36.

12. Ðoàn Thêm, sđd, tr. 37.

13. Bảo Ðại, sđd, tr. 284.

14. Ðoàn Thêm, sđd, tr. 38.

15. Ðoàn Thêm, sđd, tr. 54

16. Dinh Gia Long, tài liệu đãdẫn. Tài liệunày có kèm theo 1 băng video về cáihầm này. Theo tàiliệu này được minh họa bởibăng video kèm theo, thì nếu nói chođúng đây chỉ là một cái hầmđể trú ẩn chớ không phải làmột đường hầm.

Nam Kỳ Lục Tỉnh

Chúng tôi đang chuyển dần bài từ trang mạng Nam Kỳ Lục Tỉnh cũ sang trang mạng mới nầy. Xin click vào dòng dưới đây để tham khảo bài trong trang mạng cũ:

Giới thiệu

Dinh Gia Long trong dòng lịch sử cận đại của Sài Gòn