Trong những hãng dĩa nổi tiếng tại Sài Gòn trước năm 1975 luôn có một hãng dĩa được giới nghệ sĩ nhắc tới như “bà đỡ mát tay”: Hãng dĩa Lê Văn Tài và sau này đổi tên thành hãng dĩa Việt Nam. Trong Hồi Ký của mình, nhạc sĩ Phạm Duy đã từng nhắc đến hãng dĩa này bởi mức thù lao cho nghệ sĩ rất cao nên thường thu hút khá nhiều nhân tài âm nhạc. Hãng dĩa của gia tộc Lê Văn Tài không chỉ nâng đỡ và phát triển nền tân nhạc Việt Nam, mà còn góp phần gìn giữ và phát triển bộ môn nghệ thuật cải lương tuồng cổ.

Cuối thế kỷ 19, Sài Gòn có một con đường mang tên A’Dran (từ năm 1955 đổi thành đường Võ Di Nguy và sau năm 1975 chính là đường Hồ Tùng Mậu), tuy nhỏ nhưng lại đông đúc người qua lại, tại đây cũng xuất hiện khá nhiều cửa hàng của người Hoa. Trên con đường này, đoạn Rue Denis Frères (sau này là đường Ngô Đức Kế) và Rue Hamelin (Huỳnh Thúc Kháng ngày nay) có một tiệm tạp hóa Vĩnh Thới Sanh tại số 82 do người Việt làm chủ. Trong tiệm tạp hóa thời đó còn bán cả nữ trang và chủ là ông Lê Văn Thanh – Một nghệ nhân giỏi về kim hoàn. Tương truyền, ông từng chạm khắc thủ công một chiếc vòng chi tiết đẹp và khéo, thả vòng xuống nước, vòng nằm cân đối đến độ thẳng tưng trên mặt nước. Và chiếc vòng này đạt được một giải thưởng cao trong nghề kim hoàn thời đó.

Ông Thanh có nhiều con, nhưng nổi bật trong số đó là ông Lê Văn Tài sinh năm 1895, năm 1927 ông Tài chính thức nối nghiệp cha mình và kế thừa cái tiệm tạp hóa Vĩnh Thới Sanh.

Nhưng do không thích nghề kim hoàn nên trong một lần tình cờ khi vợ chồng ông đi coi hát cải lương, ông Lê Văn Tài đã có ý chuyển sang buôn bán máy hát dĩa và radio – Đó đều là những máy móc mà giới trung lưu Sài Gòn, lục tỉnh yêu thích. Bà Ngô Thị Mão – vợ của ông Tài cũng đồng lòng với chồng, bà là một người phụ nữ có nhan sắc lại có tài ngoại giao nên đảm nhận công tác giao dịch mần ân hộ ông Tài trong thời gian này.

Đến năm 1944, Bà Mão mất, ông Tài vì thương nhớ người vợ quá cố có cùng sở thích cải lương và đờn ca tài tử nên quyết tâm chuyển hướng kinh doanh, từ buôn bán máy hát dĩa và radio sang sản xuất dĩa hát. Từ năm 1947, hãng sản xuất dĩa hát được thành lập, tiệm tạp hóa Vĩnh Thới Sanh được đổi tên thành “Hãng dĩa Lê Văn Tài”.

Ông Lê Văn Tài có 6 người con, trong đó, người con đầu tên là Lê Văn Năng làm bên mảng xuất nhập cảng và cũng có tiếng trong giới doanh thương Sài Gòn thập niên 1940 – nắm giữ tận 18 môn bài xuất nhập cảng. Người con thứ 6 tên Lê Ngọc Liên (hay còn gọi là Sáu Liên) tỏ ra rất nhạy bén trong việc nắm bắt nhu cầu thị trường nghệ thuật để định hướng kinh doanh. Ông Lê Văn Năng được cho sang Pháp du học về lĩnh vực thu dĩa, sau khi về nước thì truyền dạy lại cho người em út Lê Thành Trực và về sau việc thu thanh sẽ là trách nhiệm của ông Trực. Máy móc ông Tài bỏ tiền để người con lớn Lê Văn Năng nhập về. Sau đó, hãng bắt đầu đi vào sản xuất, tìm tuồng, mua kịch bản, mời đào để thể hiện lời ca hay diễn tuồng tích. Khi thu âm xong, dĩa sẽ được gửi sang Pháp để làm khuôn, in dĩa, gửi về dán nhãn, đóng gói và phát hành đi khắp nơi.

Ông Tài cùng với người con thứ năm là Lê Thành Kiệt gánh vác chuyện làm ăn, ông Kiệt đảm nhận việc mời nghệ sĩ tới thâu thanh và giao tế đại lý. Thừa hưởng ưu điểm từ mẹ, ông Kiệt rất có tài ăn nói và cư xử vô cùng khéo léo, đặc biệt là với nghệ sĩ.

Từ lúc khởi nghiệp, hãng dĩa Lê Văn Tài đã thu hút rất nhiều giọng ca vàng thời đó, nhiều nghệ sĩ lựa chọn lưu giữ lại giọng ca của mình tại đây như Tám Thưa, Minh Chí, Năm Phỉ, Phùng Há,… ngay cả soạn giả Viễn Châu cũng gắn bó từ thuở ban đầu với hãng dĩa này. Lúc đầu, Viễn Châu chỉ là một thầy đờn, chơi nhạc tài tử cùng ông Tài. Khi hãng dĩa được thành lập, chính ông Tài là người kêu gọi ông Châu viết tuồng thử sức. Vở tuồng đầu tay có tên là “Con chim họa mi” được dựng lên và từ đó, con đường thăng tiến của Viễn Châu ngày một rộng mở. Ngoài ra, ông Tài còn gắn bó với quái kiệt Trần Văn Trạch và được ông Trạch vô cùng nể nang.

Ban đầu, hãng dĩa Lê Văn Tài chỉ thu cổ nhạc nhưng sau đó thu luôn cả tân nhạc. Với nhạc sĩ và nghệ sĩ, hãng dĩa chính là cú hích quan trọng khiến nhiều người mạnh dạn tham gia đời sống Văn nghệ.

Năm 1964, khi ông Tài mất đã để lại hãng dĩa cho các con tiếp tục kinh doanh và phát triển. Năm 1968, bà Ngọc Liên quyết định tách ra và mở một cơ sở riêng ở bên kia đường, tọa tại số 101 đường Võ Di Nguy, lấy tên là “Hãng dĩa hát Việt Nam” và dùng logo của cha mình để tiếp tục con đường sự nghiệp. Ngoài ra, bà còn mở thêm một nhà in nhỏ để in bìa băng dĩa hay tuồng cổ, không nhiều trang nhưng lại được chào đón một cách nồng nhiệt bởi những người Sài Gòn – Gia Định đến lục tỉnh. Còn căn nhà ở số 82 của gia đình vẫn tiếp tục, do người con thứ ba của ông Tài là Lê Ngọc Anh và con út Lê Thành Trực gánh vác.

Theo đánh của giới nghệ sĩ thời đó, tuy có nhiều hãng dĩa khác mọc lên, thậm chí là có những hãng có thâm niên trong lĩnh vực này nhưng “Hãng dĩa hát Việt Nam” vẫn luôn được đánh giá rất cao bởi sự chuyên nghiệp và tài năng của người dẫn dắt – Bà Sáu Liên. Dù không phải nghệ sĩ, nhưng bà Sáu lại có con mắt rất tinh tường để nhận ra ai sẽ là giọng ca nổi bật trong tương lai, biết được giọng nào hợp với vai nào. Thậm chí, bà còn dồn tâm sức vào việc đặt soạn giả viết tuồng theo kiểu “đo ni đóng giày” cho từng chất giọng. Bởi thế mà thời đó, những nghệ sĩ nổi tiếng như Út Trà Ôn, Mỹ Châu, Minh Vương, Lệ Thủy,… đều lần lượt đầu quân cho “hãng dĩa hát Việt Nam” trở thành nghệ sĩ dưới trướng độc quyền của bà Sáu Liên.

Sau năm 1975, dù không duy trì hãng dĩa như trước nhưng vẫn quyết tâm giữ lửa với nghề vằng việc liên kết với một đơn vị truyền hình nhà nước ở miền Tây Nam Bộ để phát lại những giọng ca, vở diễn cải lương trong bộ sưu tập băng dĩa mấy chục năm của hãng. Năm 1991, bà làm lại băng dĩa, nhờ pháp nhân của ban nhạc Đồng Tháp làm lại các tuồng xưa như “Lan và Điệp”, “Người tình trên chiến trận”, “Đêm lạnh chùa hoang”,…

Ở thời điểm hiện nay, nghề thu âm phát hành băng dĩa nhạc đã không còn đường phát triển như trước và hiển nhiên hãng dĩa của bà Sáu Liên cũng không tránh khỏi tình trạng này. Cộng với sức khỏe ngày càng yếu và trí nhớ không được minh mẫn như trước nên bà Sáu Liên không còn đủ khả năng đảm nhận việc kinh doanh nên chị Nguyễn Ngọc Loan – con gái của bà đã cố sức giữ lấy hãng dĩa chỉ mong mẹ vui khi tuổi xế chiều. Căn nhà số 82 đường Hồ Tùng Mậu bây giờ đã cho thuê tầng trệt để lấy tiền nuôi hãng dĩa. Bà Sáu tuy không thường lui tới hãng và nơi bày bán đĩa nhưng những dĩa gốc ngày xưa được bà gìn giữ rất kỹ. Trong đó, có những bản ghi của các nhạc sĩ như Văn Vĩ, Hai Thơm, Tư Huyện,… những vở tuồng hay của nhiều soạn giả như Viễn Châu, Mộc Linh, Nguyễn Phương,… cùng nhiều giọng ca vàng qua các thời kỳ. Chị Loan còn chia sẻ đôi điều rằng: “Hiện nay chúng tôi đã số hoá tất cả các bản thu ngày xưa và cũng đưa lên Internet một phần để dành cho những người yêu nghệ thuật cải lương. Má tôi luôn dặn các con phải trân quý cơ nghiệp của gia đình, phải lưu trữ lại những di sản để đời sau, để thế hệ trẻ biết nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ và sân khấu cải lương một thời hưng thịnh”. Ngoài ra, chị còn cho biết, cô con gái Bảo Châu của mình cũng có chung niềm đam mê cải lương với gia tộc. Tuy còn nhỏ nhưng đã thuộc lòng hết những tích tuồng và bản thân cháu cũng rất tự hào về những mà gia tộc đã làm.